Последниот скандал со македонскиот амбасадор во Јапонија и неговото отповикување е само уште еден во серијата скандали предизвикани од наши дипломатско-конзуларни претставници. Без оглед дали тие биле испратени како кариерни дипломати, односно од редовите на Министерството за надворешни работи или како политички решенија во рамките на кадровската поделба меѓу Владата, МНР и претседателот на државата.

Иако одамна, не е заборавено дека од Швајцарија беше вратен македонскиот амбасадор поради пијанство, а слична судбина имаше и негов колега кој предвреме си дојде поради наводни финансиски малверзации. Во македонската амбасада во Хаг имаше физичка пресметка, па двајца наши амбасадори си дозволија луксуз меѓусебе да полемизираат во македонските медиуми околу партиските и лични потенцијалите на поранешниот премиер Владо Бучковски, кој кусо време беше и лидер на СДСМ по што едниот од двајцата амбасадори експресно беше вратен дома што наиде на тивок демарш од земјата домаќин. Скандалозно само по себе е и заминување на македонски генерален конзул во Њујорк без да знае кој е актуелен американски претседател. Или пак, колку и да звучи како анегдота, македонски амбасадор да се појави на прием во претседателската резиденција во Полска без вратоврска.

Сепак, еден од најголемите скандали е случајот со македонскиот амбасадор во Австралија Перо Стојановски кој во 2015 година беше осуден во отсуство од скопскиот Кривичен суд на 3,5 години затвор за злоупотреба на службената положба и овластувања и проневера на пари. Вклучен во љубовни и финансиски афери, МНР прво соопшти дека го повлекува од здравствени причини, а подоцна беше и разрешен. Стојановски беше познат меѓу Македонците од Австралија и како амбасадор кој барал пари од бизнисмените за да се лекува од рак, болест која никогаш и ја немал, а по неговото разрешување во јавноста се појавија неколку поединци, сопственици на фирми кои му позајмиле пари на македонскиот амбасадор за лекување и патувања. Стојановски се памети по случајот со неговата љубовница и нејзината провала во неговата куќа, а тој тврдеше дека во украдениот лаптоп компјутер има податоци што се државни тајни за подоцна во австралискиот суд да се открие дека во компјутерот имал фотографии од малолетната ќерка на љубовницата. Ревизијата на МНР за неговата работа регистрираше неплатени сметки за телефони, за авионски карти и за хотели, неисплатени плати на вработени, неисполнети ветувања, уништен службен автомобил, амбасадор со две секретарки, украден лаптоп-компјутер, долгови, љубовна афера, ревизија.

Македонски искусни дипломати, во контекст на последниот скандал, коментираат дека „професионален дипломат е поим за обучени кадри од и во меѓународната политика, а вработен во МНР е сосема друга работа“. Македонија, велат, праќа вработени во министерството како амбасадори и затоа ни се случува она што се случува.

Амбасадорот Ѓорѓи Филипов вели дека македонската дипломатија е возрасна, колку што е возрасна и македонската држава како посебност, т.е. како самостојност. Како што објаснува тој, МНР наследи од СФРЈ и дипломати, кои работеа претходно во Секретаријатот за надворешни работи, меѓу кои и неколку од нив како југословенски амбасадори. Тие беа никулец во МНР на самостојна Република Македонија, која почна да гради сопствено министерство кое ја следеше истата парадигма на која се создаваше и самостојната влада, парламентот, претседателот и останатите институции кои мора да ги има секоја држава, која претендира да биде демократска и да стане членка на заедничкото семејство на ОН.

– Фазите во развојот на Министерството не се изолирани од фазите на развојот на останатите институции, според сите белези, па и според скандалите што ги следат. Во сите нив (чест на исклучоците) одвреме-навреме се случувале скандали, но останувале незабележани, или поради тоа што се „домашни”, не биле толку интересни, не излегувале „преку праг”, па (неоправдано) не се срамиме од нив толку силно, колку што се срамиме од оние што се случуваат пред очите на светот. Секако, претходно кажаното не треба да се сфати дека ваквите случки поради кое дојде до отповикување на амбасадорот треба да ги игнорираме. Напротив, треба длабоко да се размисли за начинот на поставување амбасадори, но и останати раководни кадри во останатите институции на државата – вели Филипов за „Слободен печат“.

Неговиот став е дека „забораваме дека ние ниту имаме квантитативни капацитети, а уште помалку квалитативни, за да поставуваме секогаш политички кадри на позиции кои бараат стручно знаење, но и познавање од основи на менаџмент и кои располагаат до сопствен морален и етички капацитет за да бидат на водечки позиции во институции каде меѓучовечките односи играат клучна улога и во внатрешниот и во надворешниот систем на организацијата со која се раководи.

– Таква организација е една Амбасада, чија и да е. Таа е под постојана присмотра на земјата во која е отворена, но и на земјата од која е отворена. Таа ја претставува сликата за земјата од којашто е испратен амбасадорот или амбасадорката. Очигледно дека, ако не во Законот, тогаш во Правилникот за работа на една амбасада на Македонија во странство треба да се внесат прецизни одредби за нејзината организација, за кадровската екипираност, за внатрешниот изглед на канцеларијата на амбасадорот, но и на приемната канцеларија во конзуларното одделение и чекалната, во дворот на Амбасадата, натписот на таблата, истакнување на знамето на Македонија во дворот, јарболот и во приемните простории, кај амбасадорот, одбранбеното аташе и останатите советници и вработени и нивното меѓусебно ословување во работно време и при официјални средби. Така, барем приближно би се избегнале несакани ситуации доколку амбасадорот не располага со менаџерски и/или етички капацитети кои ги вара оваа одговорна и наполно истурена позиција каде секоја грешка веднаш се забележува и оди во јавност, а секоја беспрекорна работа се смета за „па, нормално”, тоа така треба да биде – додава Филипов.

Според него, грешката на амбасадорот во Јапонија треба да биде уште една опомена со поголемо внимание да се пристапува при изборот на кандидатите за оваа тешка работна позиција.

Поранешниот амбасадор Нано Ружин, пак, како една од причините за скандалите со македонските амбасадори е немањето „рефреширање“ на идеите и на мислите и на однесувањата на дипломатите.

– Од една страна премлади ги праќаат за амбасадори, преисфорсирани се, немаат доволно периодична обука, семинари… никој не се истакнува ни со публицистичка работа, немаат ширина. Премногу еднострано се набљудуваат работите, може да праќаш дипломат од прв ранга, а да не е во тек дека сексуланото вознемирување е тема број еден, исто како и како и феминизмот или ЛГБТИ прашањата – вели Ружин.

Освен тоа, како друга димензија на проблемот ја наведува комбинаториката колку имиња треба да даде секоја од институциите, а сето тоа негативно влијае на професионалноста и квалитетот.