Не знаете како да дадете отказ? Во оваа земја можете да ангажирате човек за тоа. Шота Шимизу ги става слушалките и се јавува во одделот за човечки ресурси на компанијата за нега на стари лица каде што работеше неговата клиентка. Таа сакаше да даде отказ, а Шимизу го прави тоа наместо неа.

– Имаше несовпаѓање помеѓу нејзините очекувања и реалноста на работата – му рече Шимизу на претставникот за човечки ресурси. – Таа сè уште ја има униформата и клучот од шкафчето, ќе ги испрати по пошта. Можете ли да ми ја потврдите адресата? – пишува Каматица.

Шимизу работи за Момури, компанија со седиште во Токио, која нуди услуга за отпуштање од работа во име на клиенти кои сакаат да избегнат непријатен разговор со својот шеф. Името Момури, што во превод значи „Не можам повеќе да издржам“, доаѓа од растечката индустрија во Јапонија која нуди „агенти за откажување“. Овие агенции се вклучуваат кога вработените не можат сами да кренат телефон и да му кажат на претпоставениот дека си заминуваат, а услугата чини до 350 долари (околу 50.000 јени).

Побарувачката за овие услуги порасна за време на пандемијата, што ја потресе ригидната работна култура во Јапонија и го доведе во прашање традиционалниот идеал за „сарариман“ – работник со бела јака кој се вработува по колеџот и останува во истата компанија до пензионирање. Строгата хиерархија во јапонските компании го отежнува справувањето со претпоставените.

Некои вработени ја користат оваа услуга затоа што страдаат од злоупотреба или вознемирување. Други одлучуваат да го преземат овој чекор само кога ќе соберат храброст да се жалат – а потоа ќе наидат на отпор. И за некои, едноставно е полесно да се избегне непријатна сцена со шеф кој не е навикнат некој да даде отказ по сопствена иницијатива. Како и во другите делови од светот, идејата за „откажување“ добива на прифаќање кај младите Јапонци во нивните 20-ти и 30-ти години. Тој тренд се шири и кај професионалците на средна возраст – што е еден вид револуција во земја каде што промената на кариерата по 35-годишна возраст долго време се сметаше за речиси невозможна, поради малиот број можности на повисоки нивоа.

Со децении, пазарот на трудот во Јапонија се базираше на доживотно вработување, плата за стаж и долги, исцрпувачки работни денови кои често завршуваа со задолжителни состаноци со шефовите. Таа култура се разви по Втората светска војна и достигна врв за време на економскиот бум во 1980-тите, кога Јапонија стана втора најголема економија во светот. Иако идеалите за лојалност и доживотно вработување почнаа да се зацврстуваат по пукањето на економскиот меур од 1990-тите, работното време остана барателно. Денес, кога работната сила брзо старее и се намалува, вработените имаат повеќе простор да бараат нови работни места. Многумина се исто така помалку толерантни кон токсична работна средина и се повеќе спремни да си заминат кога не се задоволни.

– Оваа промена навистина означува нова насока – вели Каору Цуда, главен истражувач во истражувачкиот центар Indeed Recruit Partners во Токио. – Денес, пазарот на трудот е побогат од кога било, па вработените имаат повеќе избор.

Туи Иида, 25, беше фрустриран поради прекувремената работа во компанија за одржување, но шефот не ги сфати сериозно неговите жалби. Па му плати на некого да даде отказ наместо него.

– Почувствував огромно олеснување кога добив потврда дека мојата оставка е прифатена – вели тој.

Денес, тој работи во компанијата Момури, бидејќи сака да им помогне на другите да излезат од слични ситуации. Отказот е сè уште релативно редок во Јапонија – околу 3,3 милиони луѓе смениле работа во 2024 година, мал број во споредба со вкупната работна сила од 68 милиони, според официјалните податоци. Мобилноста на работната сила во Јапонија отсекогаш била ниска во споредба со просекот на ОЕЦД, според извештајот на јапонската влада од 2022 година.

Цугуо Ебихара, истражувач на Универзитетот Таишо во Токио, вели дека големите корпорации, банките и трговските фирми остануваат привлечни за новите дипломци поради нивната стабилност. Сепак, бројот на луѓе кои активно бараат промена на работата значително расте во последните години, што укажува на посилна динамика на пазарот на трудот, вели Куда. Многумина заработуваат повеќе со преселба во нова компанија – што може да го промени јапонскиот модел на долг рок, бидејќи платите во Јапонија стагнираат со децении.

Во општество кое високо ја цени хармонијата и заедништвото, честопати на сметка на личната искреност, не е лесно да му кажете на вашиот шеф дека сте незадоволни.

– Затоа сè повеќе луѓе се обраќаат кон агенциите за отпуштање – смета професорката Кеико Ишии од Универзитетот Нагоја, која ги проучува меѓучовечките односи. – Луѓето честопати не можат да изразат како навистина се чувствуваат, а кога ќе стигнат до критичната точка – кога ќе помислат: „Не можам повеќе да издржам“ – честопати не се во можност сами да го кажат тоа. Затоа им е полесно некој друг да го направи тоа наместо нив.