За приближно еден човек од секои сто луѓе, храната што содржи дури и најмали количини на глутен може да предизвика многу проблеми.

Додека домино-ефектот на имунолошките реакции може да се следи до нивните генетски корени, вклучени се и голем број фактори кои придонесуваат, што го отежнува мапирањето на прецизниот синџир на настани што ја предизвикува појавата на нетолеранција на глутен, пренесува „Саенс алерт“ (Sceince alert).

Користејќи трансгенски глувци, меѓународен тим предводен од научници од Универзитетот „Мекмастерс“ во Канада, ја идентификувал клучната улога што ја играат самите клетки што ја сочинуваат слузницата (обвивката) на цревата, опишувајќи ја главната скала што може да доведе до нови терапии.

Целијакијата е во суштина автоимуно нарушување предизвикано од присуството на група структурни протеини познати како глутен во цревата.

Јадењето речиси сè што е направено со пченица, јачмен или ‘рж – што значи повеќето печива, лебот и тестенините, ги доведува луѓето со оваа состојба на ризик од надуеност, болки, дијареја (пролив), запек, а понекогаш и рефлукс (киселини во желудникот) и повраќање. Моментално единствениот начин да се избегнат симптомите е да се избегнува храната што ги предизвикува.

– Единствениот начин на кој можеме да ја лекуваме целијакијата денес е целосно исфрлање на глутенот од исхраната. Тоа е тешко да се направи, а експертите се согласуваат дека диетата без глутен е недоволна – вели гастроентерологот на „Мекмастерс“, Елена Верду.

Околу 90 отсто од луѓето на кои им е дијагностицирана оваа состојба носат пар гени кои го кодираат протеинот наречен HLA-DQ2.5. Од останатите 10 отсто, повеќето имаат сличен протеин наречен HLA-DQ8.

Како и другите видови на протеини ХДЛ  (или човечки леукоцитен антиген), тие ги предупредуваат другите одбранбени ткива да бидат претпазливи. Во конкретниот случај на HLA-DQ2.5 и HLA-DQ8, протеините се обликувани да држат парчиња на глутенскиот пептид кои се отпорни на варење, упатувајќи ги убиствените Т-клетки да тргнат во акција.

За жал, овие упатства не се најјасни во разликувањето помеѓу заканата и материјалот со сличен изглед во нашите тела, што значи дека оние со овие гени се изложени на ризик од различни автоимуни состојби.

Меѓутоа, секој што изразува HLA-DK2.5 или HLA-DK8 нема да развие имунолошки нарушувања како целијакија. За да се случи тоа, тие искинати парчиња глутен прво треба да се пренесат низ ѕидот на цревата со помош на транспортен ензим, кој се врзува за пептидот и го менува на начин што го прави уште попрепознатлив.

Клетките во ѕидовите на цревата се одговорни за ослободување на овој транспортен ензим во цревата, така што тие очигледно имаат клучна улога во раните фази на болеста. Исто така, познато е дека тие го изразуваат семејството на протеини на кои припаѓаат HLA-DQ2.5 и HLA-DQ8, кои се типично регулирани со воспалителни реакции во цревата.

Она што не беше јасно е како оваа основа за луѓето со целијакија всушност функционира во самата патологија.

За да се фокусира на оваа важна алка во синџирот, истражувачкиот тим уште еднаш ја проверил експресијата на главниот имунолошки комплекс во клетките што ги обложуваат цревата на луѓето со лекувана и нелекувана целијакија, како и кај глувците со човечки гени HLA-DQ2. 5.

Тие потоа создале функционални живи модели на цревата, наречени органоид, користејќи ги цревните клетки на глушецот, со цел одблиску да го проучат изразот на нивните имунолошки протеини, подложувајќи ги на воспалителни предизвикувачи, како и на претходно сварен и недопрен глутен.

– Ова ни овозможи да ги намалиме специфичните причини и последица и да докажеме точно дали и како се случува реакцијата – истакнал биомедицинскиот инженер од „Мекмастерс“, Тохид Дидар.

Од ова станало очигледно дека клетките што ги обложуваат цревата не се само пасивни набљудувачи кои трпат колатерална штета во погрешниот обид да се ослободи телото од глутенот. Познавањето на типовите на ткивата што биле вклучени и нивното подобрување со присуството на воспалителни микроби, им дава на истражувачите нова листа на цели за идни третмани, потенцијално дозволувајќи им на милиони луѓе низ светот да уживаат во печивата исполнети со глутен, без ризик од непријатност.