Дали би препознале давеник? Првата мисла на многу луѓе е да врескаат за помош и да мавтаат со рацете, но давењето е многу често морничав тивок процес, предупредуваат експертите за спасување во вода.

Давењето не е гласен повик за помош и мавтање со рацете, како што често се прикажува во филмовите. Секој спасувач ќе го научи ова за време на процесот на обука.

Марио Витоне, долгогодишен спасител во американската крајбрежна стража и експерт во областа на давење и безбедност на море, во 2010 година ја напиша приказната за малото девојче кое се удавило во непосредна близина на нејзините родители. „Давењето е скоро секогаш тивок процес. Удирањата, прскањето и врескањето што се прикажуваат во филмовите ретко се случуваат во реалноста“, пишува „Н1“.

Тоа не значи дека лицето кое мавта, прска и вреска не е во неволја и не му треба итна помош. Но, мора да бидеме подеднакво, уште повеќе, внимателни кога давеникот не може да привлече внимание на својата агонија.

Детето може да се удави дури и во плитка вода

Д-р Боро Штрумбељ, професор на Факултетот за спорт во Љубљана и претседател на комисијата за проверка на квалификациите на спасувачите на вода при Дирекцијата за заштита и спасување, вели дека особено е тешко да се препознаат знаците на давење кај децата.

„Како судски вештак учествував пред неколку години во случај кога дете со посебни потреби за малку ќе се удавеше на час по пливање на словенечки базен. Водата беше висока 60 сантиметри. Базенот имаше опрема за пливање и играчки. И наставниците беа цело време таму да се грижат за децата. Кога подоцна ги гледавме снимките од надзорните камери, не можевме да кажеме кога тоа дете почна да се дави. Едноставно не можевме да го сфатиме моментот. Децата играат во вода и сакаат да нуркаат, па понекогаш е тешко да се процени кога ќе дојде моментот кога тоа веќе не е игра“.

Штрумбељ затоа нагласува дека децата во вода мора постојано да бидат надгледувани од возрасни (а не од постари браќа и сестри) и препорачува децата да пливаат во добро одржувани базени каде што има и спасувачи.

Како да препознаете дека некој се дави?

Штрумбељ објасни дека правиме разлика помеѓу примарно и секундарно давење. Примарно е кога човек ќе се најде во неволја затоа што не знае да плива или ги преценува своите способности затоа што се менуваат околностите во водата или, на пример, добива грч и последователно го фаќа паника.

„Ваков пливач во првата фаза се нарекува беспомошен пливач. Тој го привлекува вниманието кон себе, повикува на помош. Ако спасителот му постави прашање, тој може да одговори и да ги следи упатствата“.

„Ако никој не му помага на слаб пливач, тој оди во фаза на неодлучност. Ваквиот пливач го фаќа паника, се бори за живот. Доколку слаб пливач е сè уште во хоризонтална положба, тој плива и си помага себеси, додека несвесниот пливач ја менува позицијата во вертикална положба и се бори да остане на површината. Повремено исчезнува под вода“.

„Кога ќе се најдеме во ваква неволја, важно е да легнеме на површината на водата и да се држиме хоризонтално бидејќи така има поголема пловност и полесно е да се држиме додека не пристигнат спасувачите“, советува Штрумбељ.

„Мавтањето со рацете не е баш најсоодветно бидејќи сме потешки во водата и таа почнува да не влече надолу. Колку повеќе тела се над водата, толку потешко ќе биде да се остане на површината“.

Третата фаза е фаза на неподвижност, кога лицето почнува да се дави. Во тој момент клучно е да се помогне што поскоро, рече соговорникот. Според него, по првата минута под вода преживуваат 92 отсто од жртвите, а во четвртата минута само 50 отсто од нив. По 12 минути шансите за преживување се практично нула.

Природна реакција на телото на давење

Американскиот експерт за спасување во вода, Франческо Пиа, го опиша таканаречениот природен одговор на организмот на давење, побивајќи го претходното мислење дека давењето секогаш е придружено со врескање, мавтање и прскање.

Тој ги опиша своите наоди, кои подоцна ги додаде, во написот со наслов „Тие не изгледаат како да се дават“, објавен во 2006 година во списанието на американската крајбрежна стража „On Scene“ на следниов начин:

– Освен во ретки случаи, давениците не можат да повикаат помош. Респираторниот систем е за дишење, а говорот е секундарна функција. Човек мора да може да дише за да зборува.

– Устата на давеникот наизменично исчезнува под вода и повторно се појавува над површината. Тие не се доволно долго над површината за човек да издишува, вдишува и да повика помош. Кога устата на давеникот е над површината, тој едноставно брзо издишува и вдишува пред повторно да се потопи.

– Давениците не можат да привлечат внимание кон себе со рацете, бидејќи нивните раце инстинктивно се протегаат на страна и се оддалечуваат од водата. Ова им овозможува да стигнат над површината на водата со устата и да дишат.

– Давениците не можат да ги контролираат движењата на рацете. Додека се борат да останат на површина, тие не можат да прават доброволни движења како што се да мавтање за помош, движење кон спасувачот и посегнување по опрема за спасување.

– При природниот одговор на давење, телото на давеникот останува во вертикална положба, без клоцање. Давеникот во оваа фаза може да остане над површината на водата 20 до 60 секунди пред да се удави.

Бидејќи човек во таква состојба не покажува очигледни знаци дека е во неволја, понекогаш е тешко да се процени дали навистина се дави. Витоне опиша некои од знаците што треба да се бараат во такви околности: главата на лицето е едвај над водата и обично е навалена наназад, устата е рамна со површината и отворена, очите се затворени или зјапаат во просторот, косата паѓа над очите и лицето здивнува од воздух или хипервентилира…

Витоне исто така напиша: „Понекогаш најочигледниот знак дека некоја личност се дави е тоа што не изгледа како да се дави“. Во овој случај, таа советува, да ѝ поставиме едно прашање: „Добро си?“ Доколку не контактира со нас, тоа е знак дека ѝ е потребна помош што е можно поскоро.

Како да се помогне?

Како да помогнеме кога ќе забележиме дека капачот е во неволја? Боро Штрумбељ вели дека прво мора да ја процениме ситуацијата и, ако е можно, да спасиме од копно.

Ако утврдиме дека спасувањето од брегот не е можно, проценуваме дали можеме да спасиме со помош на помагала во водата, рече Штрумбељ. Во овој случај, можеме да ѝ понудиме на жртвата гранка, крпа или јаже за да се држи. Овде е многу важно да знаете како да ги процените вашите способности. Попрво би одвоиле половина минута повеќе за добро да размислиме дали и како да пристапиме кон такво решение, отколку да се изложиме на опасност“. Ако, на пример, водата е превисока, советува соговорникот, подобро е да бидете безбедни и да почекате да пристигне спасувачот.

Во некои околности немоќни се и спасувачите. Спасувањето од реките е особено опасно, објасни Мирко Цикојевиќ, кој поседува и лиценца за спасување на диви води. „Можноста за спасување на давеник таму е значително помала отколку во организираните базени. Првото нешто што ве учат на тренинг е да не скокате во вода ако не можете да ѝ помогнете на жртвата“.