Градската библиотека „Браќа Миладиновци“ како храм на книгата се врати на културната мапа на Скопје со силен интензитет на активности и настани, а деновиве одбележа и 78 години од основањето.

Поетесата Снежана Стојчевска (1980, Скопје) веќе две години е прилично активна и амбициозна директорка на Градската библиотека „Браќа Миладиновци“ во Скопје. Нејзините поетски почетоци се поврзани со едицијата „Русалки“, досега објави шест поетски книги и учествуваше на најзначајните поетски фестивали кај нас и во регионот. Во последниов период е посветена на остварување на мисијата Градската библиотека да биде сигурен и пријатен простор за корисниците.

Деновиве беше отворен реновираниот оддел за литература за деца во Градската библиотека „Браќа Миладиновци“ – Скопје. Каква програма е замислена за одделот и дали тоа значи дека активностите за најмладите ќе бидат во фокус на библиотеката?

– Одделението за литература за деца беше отворено на 15 ноември, кога библиотеката прослави 78 години од основањето. Со реновирањето, просторот е вратен на оригиналното архитектонско решение од отворен тип, со повеќе светлина. Просторот е модерен и приспособен за потребите на денешните најмали и најмлади читатели, наликува на игротека, на место за креација, но сепак, главниот акцент е на книгите. Децата ни се исклучително важни, бидејќи тие се нашите идни читатели. Навиката за читање се создава во најраните години од животот.

Радува фактот дека литературата за деца кај нас доживува експанзија и сакаме таа богата книжевна продукција да ја претставиме пред нашите читатели. За таа цел веќе следната година ќе почнеме со редовна програма во одделението за литература за деца, која ќе оди паралелно со програмата за возрасни.

Ги отвораме вратите за авторите и за издавачите кои во библиотеката ќе најдат пријатен простор за нивните промоции. Исто така, планираме и работилници во кои книжевноста ќе ја поврземе со музичката, ликовната, драмската и другите уметности. Библиотеката е отворена и за родителите што би сакале да дојдат и да читаат заедно со своите деца, па заедно да ја развиваат навиката за позајмување книги. Членските карти за деца до 7 години се бесплатни.

Во изминатиот период, откако Вие сте директорка, во Градската библиотека има зголемен интензитет на активности. На што се должи таквиот ангажиран момент?

– Моја најголема љубов во животот е книжевноста. На македонската книжевна сцена сум присутна веќе 15 години, во кои паралелно учествувам и на најважните поетски манифестации во државата и надвор. Шансата што ми е доверена да бидам директор на една од најзначајните културни институции во Македонија ми е особено значајна, бидејќи сега имам можност да го работам професионално сето она што го работев од љубов сиве години.

Сето искуство, сите контакти и знаење што ги стекнав преку активното следење на сцената, читањето на сѐ што ќе објават колегите, следењето на голем дел од она што се преведува кај нас, сето тоа го насочив во креирање на културната политика и програма на библиотеката. Имав среќа да затекнам прекрасен колектив од врвни професионалци во својата работа, кои ја препознаа мојата визија и се приклучија во нејзино реализирање. Резултатот е видлив и добиваме многу позитивни реакции, што особено нѐ радува и нѐ охрабрува да продолжиме понатаму.

Практично, со што располага библиотеката, и во однос на просторот и во однос на книжниот фонд?

– Градската библиотека „Браќа Миладиновци“ располага со 4 (четири) централни библиотеки, 14 (четиринаесет) библиотеки подружници и подвижна библиотека – Библиобус, распоредени на територијата на град Скопје. Библиотеката има три читалници во главниот објект и една читалница во библиотеката „Страшо Пинџур“, располага со конференциска сала, спомен-соба „Т’га за југ“ и Парк на поезијата. Во библиотеката „Другарче“ имаме игротека за деца од предучилишна возраст која е формирана во 1981 година, а работи секој работен ден од 12 до 14.30 часот. Имаме и курс по англиски јазик востановен во 1962 година, кој работи по програмата „Кембриџ“ со деца од 8 до 14 години.

Што се однесува до книжниот фонд, Библиотеката годинава прави попис, што е една масивна операција со оглед на разгранетата мрежа. Oфицијалните податоци ќе бидат изложени во годишниот извештај, кој ќе биде објавен на нашата веб-страница. Сега би можеле да кажеме дека фондот располага со околу милион книги, списанија, периодични публикации и друг вид библиотечна граѓа.

Библиотеката има колекција на стари и ретки книги од 16, 17, 18 и 19 век, значајни за науката, за уметноста и за културата. Збирката содржи старопечатени книги на македонски јазик од 1948 година и претставува културно наследство од особено значење. Тука е и фасцинантниот оддел за периодика во кој се чуваат и првите весници и списанија од пред ослободувањето. Тоа е посебен извор на информации и инспирација за многу истражувачи. Исто така, поседуваме и импозантна колекција на уметнички слики, акварели и цртежи од современата македонска ликовна уметност. Поинаку кажано, Градската библиотека е храм на книгата, на културата, но и на паметењето на град Скопје и на Македонија, воопшто.

Кое е најзначајното книжно богатство со кое располага библиотеката?

– Најстарата книга што е во сопственост на библиотеката е „Aesopi Phrygis fabulae, elegantissimis iconibus veras animalium species ad viuum adumbrantes“ oд Езоп, испечатена во „Francoforti ad Moenvm“, 1566 година. Книгата содржи басни и текстови на латински и германски јазик, а на некои страници има текст и на старогрчки јазик. Збогатена е со илустрации што сликовито ја опишуваат басната. Книгата е мал формат (15 сантиметри) и има 194 страници и околу 190 неодбележани страници. Дел од книгата е на страницата на дигиталната библиотека (https://digitalna.gbsk.mk/).

Неодамна се вративте од 3. Форум на Библиотечната унија на НР Кина и земјите од ЦИЕ, што се одржа под мото „Споделување, напредок и победа“. Од каде пристигна поканата, кој беше во македонската делегација и што беше презентирано во Кина?

– Библиотечната унија на земјите од НР Кина и ЦИЕ е дел од Декларацијата Ханџу за културна соработка (2018-2019) помеѓу Кина и 16 земји од Централна и Источна Европа. ЈУ Градска библиотека „Браќа Миладиновци“ – Скопје е членка на Унијата од 2018 година, кога беше одржан Првиот форум во градот Ханџу, каде што имаше претставници и од нашата библиотека. Вториот форум се одржа во 2021 година, кога домаќин беше токму нашата институција. Минатата година форумот се одржа онлајн, при што сите директори од библиотеките членки имаа видеопретставување на највредната книга во сопственост на нивните библиотеки.

Годинава форумот се одржа во Библиотеката во Нинјанг, Кина. На него, како претставници на Македонија, со мене беа и Ивона Џамтовска Јанкуловска, виш библиотекар од одделот за дигитализација на нашата библиотека, и Јелена Петровска – библиотекар советник од НУУБ „Свети Климент Охридски“ од Битола. На стручниот панел Џамтовска Јанкуловска говореше на тема „Иновативна промоција на избраната литература“. На овој Форум се разговараше и за разновидните библиотечни услуги и нивните граници, библиотеките како простор, заштитата на античките и стари книги, како и начините на комуникација во развојот на библиотечната индустрија.

Остваривме и официјални средби со директорите на библиотеките во Нинјанг и Ханџу, како и информативен разглед на библиотеките во Нинјанг и Шангај. Целата оваа посета беше од особена важност, бидејќи имавме можност да размениме искуства за нашата работа и да бидеме во дослух со светските текови.

Какви искуства донесовте оттаму и што значи да се создаде „смарт-библиотека“?

– Општиот заклучок е дека библиотеката во денешно време треба да биде сигурен и пријатен простор за корисниците. Иако во Кина се користат технолошките придобивки, како, на пример, роботи што ги враќаат книгите на место, сепак значењето на библиотекарите и библиотекарството како професија не исчезнува, туку напротив се продлабочува во истражувачка и научна димензија.

Скопје има шанси во иднина да биде паметен град, па оттука има можности и библиотеките да станат смарт-библиотеки. Може да почнеме со едноставен чекор – воведување електронски картички за влез во библиотеката и за зајмување книги. Потребно е постојано да се инвестира во библиотеките и во нивниот непречен развој, но и да се размислува за тоа да се изградат и нови и модерни објекти.

На домашен терен веќе втора година се реализира кампањата „Читаме современи македонски автори“. Со каков мотив и визија беше почната кампањата?

– Мотивот го почувствував кога согледав дека македонските автори не се доволно застапени во библиотеката. Ова и лично како автор ме погоди, па веднаш се зафатив најпрво со набавка на тоа што е актуелно на нашата книжевна сцена. Тоа не ми беше тешко, бидејќи многу од актуелните автори, важни за домашната книжевност, ги следам од самите почетоци.

Потоа се јави потребата тие автори да се доближат до читателите, но и до библиотекарите, и едните и другите да се запознаат со книгите и со писателите одблизу. Кампањата наиде на одличен прием и кај читателите и кај медиумите, кои нѐ следат од самиот почеток, за што сме особено благодарни. Некои од библиотеките се надоврзаа на нашата кампања со свои настани, а забележуваме дека и издавачките куќи сѐ повеќе простор одвојуваат за домашните автори.

Нѐ радува и фактот дека во нашите библиотеки читателите сѐ почесто се интересираат за домашните автори, а такви информации добиваме и од книжарниците. Во првата сезона од кампањата одевме на сигурно и имавме само прозни автори и дела, но годинава ја шириме жанровската понуда, имаме многу разновиден избор, што се надеваме ќе биде интересно за публиката.

Во библиотеката се промовираат книги, се одбележуваат јубилеи, се поставуваат изложби, се избира книга на месецот. Каков е одѕивот на читателите и на културната јавност?

– Можам да се пофалам со голема посетеност на нашите настани. Библиотеката го врати своето место на културната мапа на Скопје, кое во времето на короната беше малку подзаборавено. Имаме одлична соработка со неколку книжевни фестивали и издавачи со кои ги здруживме силите кон иста цел, а тоа е промоција на книжевноста и стекнување читачки навики. Отворени сме за иницијативи, отворени сме кон младите автори на кои им треба простор за креативно изразување.

Како тим веруваме дека можеме да успееме само преку вмрежување на сите чинители во културното живеење. Училиштата, факултетите, издавачките куќи и авторите заедно со библиотеката и читателите прават заокружена целина. Ако на едно дете, на еден човек му го промениме животот на подобро, му дадеме насока, причина за радост и можност да се влезе во светот на книгите – сме ја оствариле нашата мисија. Тие деца кога ќе пораснат и ќе се сеќаваат на првата книга во која се вљубиле и поради која почнале да читаат, ќе се сеќаваат на библиотекарите, на првите поетски читања, промоции, ноќи поминати во нашите читални, испити подготвени тука.

Имаме и голема читателска публика од повозрасни луѓе и пензионери што уживаат во пензионерските денови со нашите книги и со нашите книжевни настани. Се обидуваме да го следиме нивниот вкус и да одговориме и на нивните барања. Тоа е, исто така, прекрасна синергија.

Самата сте поетеса со повеќе објавени стихозбирки, дел од нив преведени во странство, а имате учествувано и на најзначајните поетски фестивали кај нас и во регионот. Дали личното творештво е ставено на „пауза“ додека ја извршувате функцијата, или има обиди за паралелни активности и во тој правец?

– Минатата година ја промовирав мојата шеста поетска книга „Празно место“, а годинава книгата ја промовирав во Охрид и во Прилеп. Учествував на „Струшките вечери на поезијата“ и на „Поетска ноќ во Велестово“, бев дел од „Добри гости“ во организација на „ПНВ Публикации“ во Тетово и во Куманово. Активна сум на поетските настани и како извршен уредник на списанието „Современост“, но, за жал, морам да признаам дека личното творештво ми е ставено на пауза. Ова го сметам за период на акумулација, бидејќи секојдневието ми е исполнето со приказни, настани и ликови.

(Интервјуто е објавено во „Културен печат“ број 205, во печатеното издание на весникот „Слободен печат“ на 18-19.11.2023)