Инвестициите во енергетиката не само што се добри туку се и добредојдени бидејќи не знаеме во кој миг производството на струја може да биде критично, како што се случи со енергетската криза претходно, вели енергетскиот експерт и првиот претседател на регулаторната комисија за енергетика, Славе Ивановски.

– Компаниите кои сакаат да инвестираат во земјава се гиганти во енергетиката на светско ниво. Француската компанија „Акио енерџи“ добива награди за производство на соларна енергија во САД, а „Митилиенеос“ е лидер на европско ниво за обезбедување ретки материјали за обновливи извори на енергија и во ЕУ развива проекти чија вредност достигнуваат и до 2,7 милијарди евра. Токму затоа треба да сме почестени што вакви компании ќе инвестираат во земјава – вели Ивановски.

Според Ивановски, ова ја оптимизира нашата инвестиција во интерконекторот Александрополис, а на север и со Косово и Србија. Цените на берзанскиот гас ТТВ во Ротердам на дневно ниво се 30 евра за метар кубен, а ЕСМ го набавува за 55 до 57 евра за метар кубен.

– Она што треба да се направи е надградба на системот што треба да ја прими оваа енергија. Она што можам да го кажам е дека Германија минатата недела објави тендер за изградба на гасни електрани со намера до 2070 година од овој век да преминат кон употребата на водородот за чие производство е потребна струја – појаснува Ивановски.

Тој исто така додаде дека во ЕУ се прилично популарни агроволтаиците кои би ги градела „АКИО Енереџи“ во Штип, којашто ќе гради фотоволтаична централа во Штип и инвестира во агроволтаици, што претставува можност за одгледување на земјоделски култури на тоа земјиште каде ќе бидат поставени и на тој начин добиваме вин-вин ситуација.

Утре, пред пратениците ќе се најдат законите за четирите стратешки инвестиции. Според вицепремиерот за економски прашања Фатмир Битиќи, тие закони не ја дерогираат другата регулатива во однос на обврските за даноци и други трошоци. Во Собранието се предлог-законите за реализација на стратешките проекти: „Соларна електрична централа Пехчево“ на стратешкиот инвеститор ХЕК „Солар“ МК ДОО Негрево, Пехчево, вреден околу 51,9 милиони евра, потоа стратешкиот инвестициски проект „Соларен парк Стипион“ на „Остро солар“ ДООЕЛ Скопје за изградба на фотоволтаична централа од 400 мегавати, вредна 270 милиони евра, па инвестицискиот проект „Митилинеос“ за когенеративна постројка Скопје и стратешкиот инвестициски проект АИМ Грин теч, на истиот стратешки инвеститор со подружница во Скопје, а со кој ќе се комбинираат соларна енергија, мотори на гас и можност за батерии за баланс во мрежата.

– На последниот јавен повик се пријавија 16 инвеститори, а беа избрани осум и со сите нив се преговараше. Одобрени се четири, сите од енергетскиот сектор. Петтиот, со кој преговорите се во напредна фаза е од областа на туризмот за инвестиција на Попова Шапка. Со другите три сè уште се преговара, но поради изборите нема да стигнеме до финалето – рече Битиќи.

Вкупната предвидена вредност на четирите стратешки инвестиции е 786 милиони евра. Само онаа за изградба на ветерниот парк „Стипион“ на локацијата на неизградениот карго-аеродром во Штип, ќе обезбеди 10 отсто од потребите за струја на државата. Компанијата инвеститор АКИО се грижела да не им нанесе штета на земјоделците и се откажала од 160 хектари земјиште, а се преговара за уште 10 хектари плодно земјиште, кое не е приватно, ами го користат земјоделците од тој крај.

– За првпат се води сметка за плодното земјоделско земјиште и заедно со Универзитетот во Штип станува збор на регулатива за агроволтаици, за кои досега немаше законска подлога во државата. Инвестицијата на „Стипион“ е 270 милиони евра, а за првпат се вклучува развојна компонента, која не е закон, ами придонес, па така инвеститорот е должен да врати по 1 едно евро во Општината од секој метар квадратен за подобрување на социјалната инфраструктура. Парите ќе одат во посебен фонд во Развојната банка, а општините ќе конкурираат за парите со свои проекти. Се очекуваат 2,5 милиони евра годишно од сите четири стратешки инвестиции само по овој основ – додаде Битиќи.

Тој испрати порака дека изградбата на овој соларен парк нема да влијае врз водоснабдувањето во Штипскиот Регион.

Договорено е целата произведена струја од фотонапонскиот парк „Стипион“ со инсталиран капацитет од 400 мегавати и предвидена инвестиција од 270 милиони евра, во следните 30 години да ја откупува ЕСМ по гарантирана цена од 56 евра за мегават-час, а балансирањето да оди на заеднички товар на АКУМА и ЕСМ. На таа цена ќе може да се додаде и годишна инфлација од максимум 2 отсто, но согласно инфлацијата на еврозоната.

Претходно и претседателот на Регулаторната комисија за енергетика Марко Бислимоски истакна дека со овие инвестиции ќе станеме енергетски независни.

– Одлично е што ќе имаме конечно француска инвестиција и заедно со реализацијата и на грчката инвестиција во енергетиката граѓаните може да очекуваат стабилни сметки за струја и пониски сметки за топлинска енергија. Во исто време, поради ниската цена ќе се зголеми интересот за приклучување кон мрежата за топлинска енергија и ќе се ослободат количини што ЕСМ ги произведува на ниво од два блока во РЕК Битола. ЕСМ ќе може да продава струја на берза и парите да ги насочи кон инвестиции. Концептот на приватни инвеститори во случајов стратешки е применуван секаде во Европа. Тоа е модел каде приватниот инвеститор гради енергетските капацитети, а енергенсот се откупува по однапред утврдена цена што е пониска од онаа што ја има ЕСМ. Сега ЕСМ ја продава струјата на „ЕВН хоме“ по цена од 58 евра за мегаватчас (Mw/h), додека од стратешките партнери ќе изнесува 55 евра за Mw/h. Внимавајте, доминантно струјата од РЕК Битола е од јаглен, чие производство ќе поскапе поради данок од ЕУ од 70/80 евра за Mw/h што значи дека цената ќе достигне до 150 евра. Дај боже да има уште повеќе инвеститори и од увозна земја ќе станеме земја што извезуваме струја. Само во 2023 ја преполовивме количината што се увезува поради приватните инвестиции и тоа е одлична работа – изјави Бислимоски.

Со капацитет од околу 400 MW, соларниот парк ќе биде најголемиот соларен проект во Источна Европа и помеѓу најголемите во Европа. Проектот има капацитет од речиси половина од вкупниот инсталиран капацитет на сите термоелектроцентрали во Македонија. Соларниот парк самостојно би задоволувал околу 10 отсто од нето потрошувачката на електрична енергија во државата. Лоциран на подрачјето за претходно планираниот карго-аеродром во Штип, наместо да троши енергија, оваа подрачје сега преку овој проект ќе произведува енергија.

Времетраењето на овој проект е 30 години, што овозможува ниска и контролирана цена на електричната енергија од страна на државата во овој период, избегнувајќи значителни негативни флуктации на енергетските пазари како во претходните години. Ова ќе овозможи и предвидливост и осигурување од енергетска зависност како резултат на геополитички кризи како што е војната во Украина и на Блискиот исток.

Стратешкиот инвеститор „Акио Енерџи“ е глобален производител на енергија од обновливи извори од Франција и компанија која што има спроведено повеќе од 80 финансирани проекти ширум светот. Вкупните инвестиции на „Акио Енерџи“ на крајот од 2021 година изнесувале 2,8 милијарди евра, додека во моментов градат сличен проект од 380 MW во Португалија.

„Акио Енерџи“ е една од првите компании во Франција која го развила и применила концептот на агриволтаици и успешно го применува на разни проекти во Франција и во светот.

Обезбедување на финансирањето за реализацијата на стратешкиот инвестиционен проект е целосно обврска на стратешкиот инвеститор – нема да бидат користени државни средства за реализација на проектот.

Стратешкиот инвеститор обезбеди банкарска гаранција во износ од 8.100.000 евра како обезбедување за реализацијата на стратешкиот инвестиционен проект, а во согласност со Законот за стратешки инвестиции.