Навидум едноставен чин – лизгање на картичката на касата – става во движење сложен механизам што поврзува милијарди луѓе, илјадници банки и стотици земји. Зад секое „одобрено“ стојат две американски корпорации кои, без претерување, станаа крвотокот на глобалната економија: Visa и Mastercard- пишува Телеграф.рс.

Visa и Mastercard не се банки, ниту пак директно ги држат вашите пари. Тие се мрежи за плаќање – посредници помеѓу вас, вашата банка и продавачот. Кога плаќате со картичка, барањето патува низ сложен синџир: од терминалот до банката на продавачот, потоа преку мрежата на Visa или Mastercard до вашата банка, што потврдува дека ги имате парите и го враќа овластувањето назад.

Сето ова се случува за помалку од секунда. За оваа услуга, мрежите земаат провизија од секоја трансакција, обично помеѓу 0,1 и 2 проценти. Не ја плаќате директно вие, туку трговецот и банката – но во пракса, овој трошок често се пренесува на потрошувачот преку повисоки цени на стоките. И Visa и Mastercard се приватни американски компании, котирани на њујоршката берза. Денес, Visa вреди околу 500 милијарди долари, додека Mastercard е проценет на речиси 450 милијарди.

Нивното влијание оди подалеку од финансискиот сектор – тие се технолошки гиганти кои обработуваат повеќе од 250 милијарди трансакции годишно и практично дефинираат како светот плаќа, купува и штеди.

Кога беа воведени санкции против Русија во 2022 година, Visa и Mastercard престанаа да работат со руските банки. Резултатот: милиони руски картички престанаа да работат во странство, а странските картички повеќе не работеа во Русија.

Со тоа, две приватни компании ја исклучија целата земја од глобалниот финансиски систем за еден ден – без куршум, но со ист економски ефект. Како одговор, Русија го создаде домашниот систем „Мир“, обидувајќи се да ја намали зависноста од американските мрежи, додека многу други земји сега брзо развиваат свои платформи за плаќање од истата причина: страв од блокада. Овие мрежи покажуваат дека финансиската моќ на 21 век повеќе не лежи во банките, туку во инфраструктурата. Секоја трансакција со Visa или Mastercard поминува низ американски сервери и регулатива некаде, што му дава на Вашингтон можност да ги контролира паричните текови низ целиот свет под изговор на санкции.

Visa и Mastercard се симболи на модерна удобност, но и потсвесен потсетник за тоа колку е ранлив глобалниот систем.

Еден потег на регулаторите, една политичка одлука или притисок од Вашингтон може да го запре економскиот пулс на цела нација преку ноќ. Додека светот брзо ги дигитализира парите, вистинското прашање повеќе не е „кој ги има“, туку – кој ги контролира.