Вицепремиерот задолжен за економски прашања во Владата и потпретседател на СДСМ, Фатмир Битиќи, во овие турбулентни времиња е меѓу ретките функционери на кои јавноста (сѐ уште) им верува. Од многу причини, но главно поради неговата воздржаност од ловење дневно-политички поени, од провокативни изјави и, секако, поради сериозниот, аналитички пристап и кон економските и кон политичките проблеми со кои се соочуваат граѓаните.

Од позиција на стопанственик ревносно се залагавте за предвидлив бизнис амбиент. Дали сметате дека воведување солидарен данок во втората половина на годината, а за приходи од минатата година, нема да значи нестабилен бизнис амбиент? Какви се очекувањата од овој данок?

-Нема да значи нарушување на предвидливоста на економскиот амбиент и на неговите функции за развивање и за унапредување на бизнисот во земјава пред се затоа што тој е насочен кон околу 200 компании, што е помалку од 1% од регистрираните. Не станува збор за намера за промени во фундаменталните нормативи за водење бизнис кои ќе се однесуваат на сите компании. Во најголем дел финансиските средства кои ќе се обезбедат ќе бидат наменети за поддршка на околу 75% од регистрираните компании, кои се во делот на мали и средни компании. Се уште сме во сенка на економската криза, а ни престои уште еден енергетски неизвесен период, доаѓа зимата кога цените на енергенсите повторно ќе имаат централно значење. Мора да бидеме подготвени да ја поставиме отпорноста на нашата економија на евентуален нов енергетски ценовен удар на децентрализирани основи, односно поголем број компании да имаат доволно силен економски перформанс. Финансиските пазари се скапи, а имаме одговорност и кон идните генерации да не ги задолжуваме ако во исто време имаме можност да обезбедиме алтернативен извор на финансии.

Обвинувањата за корупција станаа секојдневие. Дали имате поплаки од странски инвеститори и дали можеби таквата перцепција ги одвраќа потенцијалните инвеститори?

-Во последниот извештај на Стејт департментот за инвестициската клима во Северна Македонија се вели дека привлекувањето странски инвестиции е еден од главните столбови за економскиот раст и за создавањето работни места. Се нагласува дека не постојат практики кои ги дискриминираат странските инвеститори. Овие оценки не се паушални, тие се втемелени на реални анализи за тоа како нашиот систем се однесува кон странскиот капитал. Минатата година забележавме историски рекордна вредност на странски директни инвестиции во износ од 753,8 милиони евра, два пати повеќе во однос на 2016 година. Ова зборува дека странските компании имаат доверба во економскиот систем, во неговото стабилно и предвидливо деловно опкружување, односно дека тој е резистентен кон коруптивни практики кои би делувале демотивирачки за реализација на нови инвестиции.

Владата ја поништи одлуката за спојувањето на концесиите за Иловица. Но, што понатаму? Сепак, „Еуромакс“ сѐ уште има две концесии за експлоатација…

-Наш приоритет е да ги почитуваме интересите и мислењата на граѓаните во однос на работата на овој рудник и да бидеме транспарентни во процесот. Сите информации и документи од 2005 година беа јавно објавени, аргументите за одлуката што се донесе се општо познати. Што не беше случај во времето на владеењето на ВМРО-ДПМНЕ кога целокупната постапка ја воделе далеку од очите на јавноста. Граѓаните ќе кажат што понатаму со овие концесии, кои патем не значат и дозволи за експлоатација на руда. Ние градиме средина на одговорно и транспарентно управување со природните ресурси и остварување на одржлив економски раст и развој кој ќе носи добро за сите.

Дали тоа што Дрин Ахмети, внук на претседателот на ДУИ, Али Ахмети, доби удел во Соравија од 39 проценти, без да вложи пари, не предизвика сомнеж во Владата и дали има преземено некакви чекори од институциите?

-Станува збор за приватна компанија која сама одлучува дали дел од своите удели ќе продаде или ќе ги отстапи некому, неблагодарно е деловни одлуки околу промени во сопственоста политички да се коментираат. Го разбирам интересот на јавноста, но треба да го почитуваме и делокругот на надлежностите на правосудните институции, кои самоинцијативно треба да оценат дали ќе изразат сомнеж за банкарски трансакции или за потекло на пари. Секој во оваа земја има неприкосновено право да основа фирма или да купува удели во постоечки фирми, тоа е негова индивидуална одлука, но доколку тоа го прави на незаконит начин треба да сноси и индивидуална одговорност. Потребно е да се стремиме за системски чекори засновани на законски прописи, а не на политички очекувања или желби.

Во Агенцијата за вработување има 107.049 активни баратели на работа, а постојано се огласуваат како слободни околу 10.000 работни места. Дали во вакви услови треба да се олеснуваат условите за увоз на работна сила?

-Овој диспаритет се должи на тоа што најголем дел од оние кои се регистрирани како активни баратели на работа ги немаат вештините и знаењата кои се бараат на пазарот на труд. Имаме домашен ресурс кој заради потребата од дигитална доедукација, економски не може да биде ставен во функција. Преку Оперативниот план за вработување насочени сме кон зголемување на вработливоста преку програми, мерки и услуги кои ќе ги подобрат нивните вештини и квалификации за посупешно пазарно интегрирање. Ова е долгорочен пристап, до чие ефектуирање потребно е транзициски да се свртиме кон регионалниот пазар на труд помеѓу земјите од Западен Балкан и зголемување на квотата од 5.000 странски работници, како и кон поедноставување на административните процедури за нивно ангажирање.

Да се осврнеме и на политиката. На 18 август е закажана седницата за отворање на Уставот. И покрај понудените условени оставки од министрите од ДУИ, ВМРО-ДПМНЕ останува на ставот дека уставни измени нема да има. Уште колку гласови недостигаат и што ако пропаднат уставните измени?

– Владата има програма за работа до 2024 година во која се дефинирани стратешките правци и политики, а кои се во функција на унапредување на квалитетот на животот на граѓаните преку остварување мерливи ефекти за долгорочен национален развој. Уставните измени може само да ги катализираат нашите политики и да ги засилат нивните резултати. Во моментов тежиштето се поместува кон Собранието, што е и нормално за една парламентарна демократија во која законодавниот дом треба да биде носител и на одлуки кои ќе имаат и долгорочни позитивни економски резултати за граѓаните. Според анкетите, 79 отсто од граѓаните сакаат државата да влезе во ЕУ, сега пратениците се на потег – дали ќе покажат политичка зрелост и ќе ја артикулираат волјата на мнозинството или своите уверувања и одлуки ќе ги засноваат на „аргументи“ кои се подметнуваат од надворешни дестабилизирачки центри на моќ. Граѓаните премногу време изгубија во политички нијансиран историски романтизам кој ги држи заробени во митолошкиот круг на минатото, додека пред државата постојат можности за отворање реални развојни перспективи за идните генерации.

Опозицијата инсистира на брзи предвремени парламентарни избори, а неофицијално, ако пропаднат уставните измени, и ДУИ не исклучува предвремени избори. Дали ќе има предвремени избори и што ако ДУИ ги испровоцира?

– Мора да се трудиме политичкото однесување да го поставиме во системски рамки, вредносно да го дефинираме, да ги почитуваме основните принципи на кои е поставено функционирањето на институциите, а еден од тие е дека редовни парламентарни избори се одржуваат на четири години. Праксата што ја воведе Груевски, преку создавање политички драми и трауми во општеството, кои негативно се рефлектираа и врз економијата, мислам дека треба да се напушти. Независно од значењето на уставните измени, ние сме должни да градиме институционална меморија која ќе биде усогласена со принципите на стабилност и предвидливост. Инсистирањето на ВМРО-ДПМНЕ има функција на прикривање на отсуството на политичка зрелост за потребата од постигнување широк политички консензус кој ќе ја постави рамката на идниот развој на државата. Тие немаат што да им понудат на граѓаните, својата идеолошко-политичка истрошеност мора со нешто да ја маскираат. Во однос на ДУИ, не би сакал да коментирам неофицијални шпекулации.

Дали на изборите, редовни или предвремени, би настапиле со заеднички листи со партнерите од т.н. европски фронт?

– Ова прашање досега во органите на партијата не е отворено. Политичкиот контекст во кој се наоѓа земјава веројатно ќе го дефинира и тонот на следните парламентарни избори и коалициите. Во политичкиот простор постои јасна демаркациона линија помеѓу политичките партии, лидерите или пратениците чија основна функција е напредок на државата и политички актери чија основна функција е задоволување на центри на моќ, чиј интерес е политичка нестабилност. Не би било политички ерес доколку оваа демаркациона линија ги дефинира и политичките блокови на следните избори.