По смртоносната хеликоптерска несреќа, на ајатолахот Хамнеи му истекува времето да управува со иднината на Исламската Република.

Овој инцидент претставува клучен момент во иранската политичка драма и поттикнува размислувања за потенцијалните последици и промени што може да следат по неочекуваната смрт на претседателот.

И покрај важноста на неговата улога, смртта на Раиси веројатно нема да предизвика сериозни нарушувања во административниот и извршниот апарат на Иран.

Додека претседателската канцеларија е критична компонента на структурата на моќ на Иран, вистинската контрола, особено над бирократијата и главните национални прашања, во голема мера е кај врховниот водач, ајатолахот Али Хамнеи.

Како највисок авторитет на Иран според уставот, врховниот лидер има значително влијание.

Тој не само што ја поставува националната агенда и ги надгледува судството и вооружените сили, туку исто така гарантира дека кандидатите за извршни позиции, особено во основните министерства како што се разузнавањето, внатрешните работи, одбраната и надворешните работи, прво ќе бидат проверени од неговата канцеларија.

Оваа централизација на моќта во рацете на Врховниот лидер гарантира дека иранската административна машинерија останува стабилна и оперативна, дури и во отсуство на неговиот претседател.

Позадината на претседателот Раиси како искусен бирократ сугерира дека неговото отсуство можеби нема критично да влијае на административниот континуитет. Всушност, во кабинетот на Раиси, главен бирократ беше неговиот потпретседател, Мохамад Мокбер.

За разлика од Раиси, кој беше длабоко вкоренет во судските и безбедносните улоги, Мокбер го отелотворува типичниот бирократ со голема административна експертиза.

Мокбер претходно ја предводеше огромната „добротворна“ фондација позната како Извршување на наредбата на Имам Хомеини  – исто така наречена „Сетад“.

Како резултат на тоа, тој беше клучен во управувањето со значителен дел од домашната економија на Иран. Сетад, со нето богатство од речиси 100 милијарди долари, стои покрај извршната власт и ИРГЦ како еден од клучните столбови на иранската економија.

Со таква позадина, Мокбер е добро подготвен привремено да ги преземе претседателските должности и да обезбеди владина стабилност, користејќи ја неговата бирократска остроумност каде што експертизата на Раиси беше повеќе судска и фокусирана на безбедноста.

Во овој контекст, може безбедно да се тврди дека непосредните последици од смртта на претседателот Раиси не се критички дестабилизирачки.

Сепак, долгорочните импликации за политичката иднина на Иран се доста значајни. Како штитеник на Хамнеи и еден од неговите поранешни студенти, претседателот Раиси нашироко се сметаше за потенцијална клучна фигура во пост-Каменеи, а можеби дури и како следниот врховен лидер.

Неговото ненадејно загинување отстранува критична нишка од сложената таписерија на идната динамика на лидерството на Иран, потенцијално менувајќи го текот на сукцесијата и рамнотежата на моќта во политичката хиерархија на Иран.

За целосно да се оцени влијанието на смртта на Раиси врз политичкиот пејзаж на Иран, од суштинско значење е да се разгледа траекторијата на неговото доаѓање на власт.

Од 2014 година, Исламската Република Иран стратешки го издигна Ебрахим Раиси од релативно нејасна судска позиција на една од највисоките функции во земјата.

Оваа трансформација започна со неговото назначување за јавен обвинител во 2014 година, улога што ја зголеми неговата видливост.

Подоцна, во 2016 година, ајатолахот Хамнеи го назначи Раиси за надзорник на храмот и фондацијата Имам Реза, која не само што управува со единственото светилиште на шиитските имами во Иран, туку и надгледува конгломерат од бизниси и донации.

Оваа улога дополнително го зацврсти неговиот статус и во политичката и во религиозната сфера.

Неговиот подем продолжи со влегувањето во Советот за определување на целисходност, а до 2019 година, тој се искачи на позицијата главен судија на Иран, што кулминираше со неговиот избор за претседател во 2021 година.

Овој децениски процес на дотерување го нагласува пресметаниот напор на режимот да го подготви Раиси за клучна улога во ерата по ајатолахот Хамнеи. Прецизното позиционирање на режимот на Раиси сугерира дека тој бил или водечки кандидат за наследник на Хамнеи или доверлива фигура подготвена да обезбеди непречена транзиција на власта кон назначениот наследник.

Процесот на сукцесија го води Собранието на експерти на раководството во тајност.

Со отстранувањето на Ебрахим Раиси од политичката сцена, Исламската република се соочува со значајна криза, влошена со отфрлањето на другите потенцијални конзервативни лидери кои можеби ќе обезбедат непречена транзиција на власта.

За време на процесот што го воздигна Раиси, влијателни личности како Али Лариџани, поранешен претседател на парламентот, неговиот брат, ајатолахот Амоли Лариџани, поранешен главен судија и Мохамад Багер Галибаф, актуелниот претседател, беа маргинализирани.

Ова вклучуваше дисквалификување на Али Лариџани од претседателската трка во 2021 година, оставка на Амоли Лариџани од Советот на чувари и подложување на Галибаф на немилосрдни критики од конзервативните медиуми, кои го обвинија за неспособност и корупција.

Ова оркестрирано намалување на остварливите конзервативни лидери создаде вакуум по неочекуваната смрт на Раиси.

Исламската Република сега се соочува со застрашувачката задача да идентификува нов гарант за лидерската транзиција, улога клучна за одржување на стабилноста и континуитетот.

Оваа ситуација може да доведе до зголемена неизвесност во политичката хиерархија бидејќи потрагата по консензуален кандидат станува поитна.

Додека Исламската Република се бори со потрагата по нов гарант за нејзината лидерска транзиција, сè уште има значајни личности кои потенцијално би можеле да ја пополнат оваа улога.

Еден таков поединец е Али Реза Арафи, член и на Собранието на експерти и на Советот на чувари и поранешен претседател на Меѓународниот универзитет Ал-Мустафа, клучна свештеничка институција за меѓународни студенти.

Арафи некогаш се сметаше за веројатен кандидат за лидерство, но неговите изгледи се намалија со подемот на Раиси.

Со неочекуваното заминување на Раиси, центарот на вниманието може да се префрли назад кон Арафи или слични личности, со што повторно ќе се разгорат нивните шанси во еволуирачкиот политички пејзаж.

Сепак, предизвикот останува значаен. Републиката мора да иницира сеопфатна промотивна кампања слична на онаа што го зајакна Раиси, задача која станува покомплицирана поради возраста на ајатолахот Хамнеи, кој има осумдесет и пет години.

Можеби времето не е на страната на Хамнеи да оркестрира уште еден обемен процес на подготвување наследник, поставувајќи критична стратешка дилема за плановите за континуитет на режимот.

ВИДЕО | Андоновиќ: Раиси жртва на несреќен случај или на атентат?