Во Горњи Брела, мало гратче во близина на Биоково, денес дел од општина Брела, локалните производи сè уште се продаваат по Јадранската магистрала, речиси педесет години по нејзиното отворање. Повеќето од нив се производи на база на алкохол – вино, просеко, ракија – најчесто произведени од автохтони сорти грозје со специфичен вкус на таа клима, комбинација од камен, сонце и напорите на семејствата кои со генерации ја обработувале оскудната земја- пишува Каматица.

Просекото се издвојува особено. Тоа традиционално десертно вино, добиено со сушење зрело грозје според строго чувани рецепти, сè уште може да се вкуси само денес во Горњи Брела, во бројните таверни во тој регион, некогаш познат по своите лозја и овоштарници.

Продажбата на вино, просеко и ракија по државниот пат во Горњи Брели е длабоко вкоренета во традицијата на овој регион. Тоа е обичај што датира од пред децении, кога локалните лозари и производители најчесто им ги нуделе плодовите од својот труд на патниците кои минувале по стариот пат низ заднината на Биоково, на пат кон морето или внатрешноста.

„Стоењето покрај патот и продажбата од стари таверни, подруми или дрвени тезги не било само комерцијална активност – тоа било и општествен чин. Патникот застанувал, пробувал чаша, разговарал со домаќинот, можеби земал едно или две шишиња како сувенир. Така се воспоставувале контакти, се пренесувале приказни и често се договарале идни посети и нарачки. Пред тоа, вишокот од нашите производи го продававме во камповите долж Макарската ривиера. Прво, на плажите каде што нашите татковци и дедовци нуделе вино и ракија. Потоа просеко, суви смокви или нешто друго, ако имавте повеќе отколку што ви требаше за сопствените потреби“, нè запознава со почетоците на уличната продажба Марино Шкрабиќ, еден од посериозните производители и продавачи.

Бидејќи ова бил единствениот пат што ја поврзувал внатрешноста со морето, се појавила идејата за продажба покрај патот. Нешто слично како во Госпиќ, каде што по локалните патишта можете да купите компири, овошје и разни мармалади и џемови.

„Темелите ги постави мојот дедо. Тој беше првиот што почна да продава вишоци. Сè што нудеше доаѓаше од неговиот лозје, маслинови градини и овоштарници. Немаше препродажба. Тој го правеше тоа по пат, а ние на интернет. Не го заборавивме бизнисот по пат, но воведовме и некои новини, како што се социјалните мрежи, кои се покажаа како ефикасни.“

Странските гости, како најбројни клиенти, или преку интернет или случајно застанувајќи на нашиот штанд, пред да одлучат да понесат шише од нашите еликсири со себе, можат да ги пробаат нивните содржини во нашата таверна. Сè им е на располагање.

„Можеби нашата куќа е во незгодна положба, некако на страна, па како и другите, ставивме реклама близу до патот. Исто како нашите стари луѓе кои ја напишаа на парче лим со обична боја и четка. Сега има разни видови рекламирање, што е секако добредојдено. Особено затоа што регистриравме дејност, винарија или можност за дегустација на нашите вина, Мерло, Литл Плавац и Посип, како дел од нашата ОПГ (семејна земјоделска фарма)“, истакнува Марино, кој, вели, е роден во Сплит, се школувал во Брела, а неговото знаење за винарството и лозарството, освен во семејната средина каде што лозите се одгледувале со генерации пред него, дополнително го усовршил во лозјата на семејството Пленковиќ во Башка Вода, каде што работел.

Во минатото, речиси секоја куќа во Горњи Брела имала истакната понуда пред вратата, денес овој обичај станува сè поредок. Делумно поради модерните патишта што минуваат околу населбите, делумно поради законските прописи и намалувањето на бројот на оние што се занимаваат со традиционално производство. Сепак, во Горњи Брела сè уште можете да наидете на неколку тезги, каде што домаќинот гордо ја нуди својата капка – како знак на гостопримство, вкус на минатото и зачувување на наследството.

Продажбата на вино, просеко и ракија, а сè повеќе и маслиново масло, по патот во Горњи Брела започна спонтано, од практична потреба, но и како одговор на зголемениот број минувачи и туристи кои почнаа да доаѓаат во Далмација во втората половина на 20 век, особено по изградбата на Јадранската магистрала.

Дотогаш, локалното население претежно ги продаваше своите течни производи директно од таверните, преку препораки, или ги возеше до пазарите во поголемите градови, како што се Макарска, Имотски, па дури и Сплит. Продажбата често се одвивала во помали количини, со познаници или како дел од размена на стоки – вино за маслиново масло, ракија за месо или жито.

Кога во 1950-тите и 1960-тите години почнале да се развиваат патните правци, а со нив и туризмот, локалното население ја препознало можноста. Сообраќајот по државниот пат што поминува низ Горна Брела станувал сè погуст – прво домашни патници, а потоа сè повеќе странци. Луѓето спонтано почнале да изнесуваат шишиња вино и просеко пред своите куќи, поставувајќи дрвени клупи, штици на буриња, па дури и рачно напишани знаци.