Додека се чека Собраниската Комисија за избори и именувања да ја заврши расправата за избор на кандидати за уставни судии, а опозицијата и власта меѓусебно се обвинуваат кој кандидат е постручен, во домашната јавност се наметнува дилемата, колку изборот на предложените кандидати за судии во Уставниот суд е непартиски и дали идните бранители на највисокиот правен акт можат да придонесат да имаме поефикасен и понезависен Уставен суд.

Дане Илиев, правник и поранешен претседател на Врховниот суд, за „Слободен печат“ вели дека процедурата и расправата која е актуелна деновиве во Собранието околу изборот на кандидатите за идни судии во Уставниот суд е партизирана до крај. Според него, досегашната практика на избор на уставни судии недвосмислено укажува на крајна политизираност, односно партизираност на постапката за избор.

– Се чини дека на моменти Уставниот суд повеќе им штети на владеењето на правото и на правата и слободите отколку што може да ги заштити. Затоа треба да се утврдат прецизни критериуми за избор на уставни судии, да се прецизира што точно значи истакнат правник, затоа што во минатото имавме случаи кога се избираа за уставни судии дури и личности кои не се правници. Изборот на уставни судии кај нас се прави на принципот колку кандидатот повеќе ја истакнува својата лојалност кон партиите или одредени центри на моќ, отколку како правници. Поради тоа, конечно треба да се стави крај на ваквата практика која целосно го урива и онака ниското ниво на авторитетот и углед – вели Илиев.

Слично како Илиев размисува и поранешниот уставен судија Трендафил Ивановски кој вели дека моделот за избор на Уставни судии не е проблематичен, туку проблем се партиските калкулации.

– При ваква состојба во која се наоѓа Уставниот суд кој е по повеќе од една година без четири судии, а наскоро и без петти, веќе не изненадува тврдењето дека оваа институција не може авторитативно да ја остварува својата најосновна функција, заштита на уставноста и законитоста на трите власти во државата. Во последниот период преку низа примери Уставниот суд се покажа како институција која многу повеќе му штети на владеењето на правото и слободите и правата отколку што може да ги заштити. Имаме Устав, но немаме уставност бидејќи не се остварува уставноста, нема кој да даде оценка на законите и другите правните акти околу судирот на надлежностите и сл. Одговорноста е на Собранието и на пратиите кои го оневозможуваат функционирањето на највиоскиот правен акт – заклучува Ивановски.

Во меѓувреме, околу изборот на уставните судии во Собранието се огласи и професорката Ана Павловска Данева од Правниот факултет. Таа на својот Фејсбук профил напиша дека изборот на судии во Уставен суд поминува во меѓусебно расправање меѓу опозицијата и власта.

– Опозоциски пратеник: “Не е доволно стручен/на кандидатот/ката предложен/а од власта!” Пратеник од мнозинството: “Точно, има и поквалитетни правници од предложените ама овие се секако подобри од оние што беа пред нив избрани!” Ексик да е таква одбрана! Понекогаш подобро е да се помолчи. Наместо да се брани неодбранливото – пишува на Фејсбук Ана Павловска Данева

Претходно, вицепремиерот за европски прашања Бојан Маричиќ во видеообраќање на европскиот Самит за дигитализација, на тема „Придобивките од четвртата индустриска револуција како механизам за враќање на довербата во судството” истакна на внимателност и упорност во процесот на реформите во правосудството се клучни за граѓаните.

Тој заклучи дека е потребно судските реформи да работат во корист на граѓаните, како и да се продолжи со цврсти чекори кон постигнување на целосно или барем приближување на идеалот за владеење на правото, како што постои во повеќето земји од ЕУ.

Инаку, Уставниот суд во моментов работи без четворица судии на кои им истече мандатот, од предвидени девет судии. Во нецелосен состав е околу една година откако кон крајот на мај лани им истекоа мандатите на тројца судии – Сали Мурати, Елена Гошева и Никола Ивановски. Кон средината на јануари годинава, пак, му заврши мандатот и на судијата Јован Јосифовски.

Собраниската Комисија за прашања на изборите и именувањата, по речиси една година откако Уставниот суд работи со намален број на судии, на 13 мај ја почна процедурата за избор на нови уставни судии. Последната седница минатата недела по повеќечасовна расправа беше прекината поради не усогласени ставови меѓу опозицијата и власта за имињата и способноста на кандидатите за идни судии во Уставниот суд.