Образованието е клучен столб на општеството, па разбирливо, политичките партии во своите предизборни програми за парламентарните избори на 8 мај му посветуваат значително внимание. До скоро на сајтот на Државната изборна комисија беа прикачени само програмите на СДСМ, ВМРО-ДПМНЕ и на Левица, а од вчера таму се и програмите на ДУИ, „Вреди“ и на ЗНАМ, но програмата на „Вреди“ е само на албански јазик, па затоа ги пренесуваме најзначајните ветувања за образованието на петте партии.

Партијата ЗНАМ на Максим Димитриевски на овие избори настапува со оскудна програма која е напишана на само пет странички со голем проред. Во нема проекти, туку фрази за достоинство на професорите и на учениците и три ветувања: зголемени плати на наставниците за 100 проценти, стипендии од 500 евра месечно за најдобрите студенти, како и вработување на најдобрите 200 студенти во научните и во институциите на системот.

Владејачката ДУИ за да обезбеди квалитетно образование ветува зголемување на буџетот за образование на над 4,5 отсто од БДП и за наука на над 1,5 отсто од БДП. Ниту во оваа програма нема конкретни проекти, туку изразување на желби од типот: подобрување на квалитетот во образованието и меѓународни тестирања, зголемување на интегритетот и стандардот на образовниот кадар, подобрување на образовната инфраструктура (училишта, спортски сали), наставни програми соодветни на потребите на пазарот и општеството, целодневна и модуларна настава и дигитализација на наставниот процес. Наведено е и ветување кое буквално гласи „Способности на учениците: креативност, критика, комуникација, соработка, организација, претприемништво, етика, здравје“, без да се прецизира на што се мисли.

Владејачката СДСМ во својата програма наведува дека образованието ќе ги зајакне учениците за токму тие да станат архитекти на промените.

– Сите нивоа на образование се исклучително важни – основното, средното и високото. Затоа, подигнувањето на квалитетот на образованието на сите нивоа и достапно за сите согласно побарувачката на пазарот на трудот, претставува стратешки приоритет за СДСМ. Квалитетното образование е клучен предуслов за економскиот раст, современо општество и задржување на младите во државата, но и за развој на нивниот личен потенцијал и вештини – наведува СДСМ во својата програма.

СДСМ ветува бесплатни логопедски и дефектолошки третмани за сите деца на кои им се потребни, инклузивни игралишта и сензорни соби во секоја општина, ваучер за подготовка на прваче и за секој нов средношколец, физичко обезбедување на училиштата кое нема да го плаќаат родителите, заштита од булинг и превенција на врсничкото насилство, како и субвенциониран училиштен оброк и екскурзии во земјата, во регионот и во Европа.

ВМРО-ДПМНЕ во својата обемна програма ветува национална образовна стратегија донесена со општ консензус, која ќе ги вклучи сите чинители во образовниот и научниот процес. Стратегијата ќе биде водич за развој на наставните планови, програми и методи, за развој на учебниците, дигиталните содржини и ресурсите, а во неа ќе биде опфатено и високото образование.

– Се обврзуваме дека буџетските средства за образованието ќе ги зголемиме од 3,4 на 5 отсто од БДП, а за апликативна наука на 1 отсто од БДП. Ќе го приспособиме образованието на потребите на пазарот на трудот и националните потреби на Македонија. Ќе извршиме сеопфатно подобрување на образовната инфраструктура. Низ повеќегодишна стратегија ќе создадеме предуслови нашите ученици да напредуваат на светските рангирања на знаења. Преку поддршка на универзитетите ќе постигнеме забрзан развој на науката и значајно позиционирање на најмалку еден македонски универзитет на светските ранг листи. Со активни политики ќе работиме на задржување на младите и реализирање на нивниот потенцијал во Македонија – се главните ветувања на ВМРО-ДПМНЕ за образованието.

Оваа партија ветува сеопфатна ревизија на наставните планови, настава во една смена и продолжен престој за сите ученици, учебник по секој предмет за секој ученик, како и ревизија на актуелната Концепција за основно образование, која според партијата, не е применлива ниту пак е прифатена од учениците, наставниците, родителите и од стручната јавност. ВМРО-ДПМНЕ се обврзува за модерни кариерни центри во средните училишта, портал за поврзување на компаниите со средните стручни училишта, три нови регионални центри за стручно усовршување, реални компании во средните училишта, центри за поддршка на талентирани ученици, воведување на награди за успешните училишта итн.

И Левица, исто како ДУИ и ВМРО-ДПМНЕ во својата обемна и прецизна програма најавува десеткратно зголемување на буџетот за образованието и науката и етапно доведување на процентот што се издвојува за оваа сфера до нивото на развиените европски земји, односно пет отсто од републичкиот буџет. Оваа партија најавува и дека ќе ги забрани приватните основни и средни училишта и дека ќе ја укине деветолетката, а ќе ја врати осмолетката, односно, учениците во прво одделение ќе тргнуваат со навршени седум години.

Левица планира да ги преструктурира институциите во образовниот систем и службите во МОН и да укине или да спои некои од постоечките институции чии надлежности се преклопуваат. Најавува создавање на едупедија, т.е официјална база на проверени онлајн содржини, соодветни на наставните планови и програми, како и онлајн библиотека за е-учење.

– Реновирање, осовременување и модернизација на сите постоечки градинки, училишта, факултети, институти и ректорати. Техничко опремување на училиштата, факултетите и лабораториите со најмодерни помагала, реквизити, апарати и машини за практично учење и дигитално образование. Суштинска интервенција во образовната легислатива. Вклучување на сите засегнати групи во процесот на изработка на нови закони и подзаконски акти (наставници, професори, студенти, родители) – се дел од ветувањата на Левица.

Партијата најавува пократка учебна година во која јануари, јуни, јули и август ќе бидат неработни месеци, паралелки со најмногу 25 деца, кабинетска настава по секој предмет, десегрегација и воведување на интегрирано образование без етнички поделени училишта, укинување на сите илегални и дивоотворени т.н. чисти „албански паралелки“ кои не ги исполнуваат законските услови, подобрување на образованието за припадниците на ромската заедница, факултативно и доброволно изучување на малцинските јазици (албански, турски, ромски, влашки и српски), укинување на новата Концепција за образованието, намалување на вкупниот фонд задолжителни предмети и поголема можност за факултативни изборни предмети, ревизија на наставните планови и програми, укинување на матурските испити, метални школски шкафчиња за книгите за секој ученик, забрана за користење на мобилни телефони во училиштата за време на наставата, училишни мензи со бесплатна исхрана во сите основни и средни училишта, бесплатен превоз за ученици и студенти итн.