Најбогатиот човек во светот, кандидатот за градоначалник на Њујорк и комичарка која некогаш ја водеше „The View“ не изгледаат како тројца луѓе што би имале нешто заедничко. Но во последните неколку недели, токму тие – Елон Маск, Зохран Мамдани и Роузи О’Донел – станаа дел од новата реторика на американскиот претседател Доналд Трамп, кој јавно сугерираше дека нивниот статус на државјани на САД би можел да се доведе во прашање, пишува Си-Ен-Ен.

Во серија изјави, Трамп најави можни мерки кои би значеле депортација или одземање на американското државјанство – потег кој според експертите е и политички ризичен и правно комплициран. Во позадина на изјавите стои поширока најава на неговата администрација за повторно активирање и проширување на федералните програми за т.н. денатурализација, т.е. одземање државјанство на лица што наводно го добиле со измама.

Маск под закана од депортација?

На новинарско прашање дали би го депортирал милијардерот Елон Маск,  Трамп одговори: „Не знам, ќе мора да го разгледаме тоа.“ Маск, роден во Јужна Африка, добил американско државјанство во 2002 година. Тој досега не реагираше со директен напад, но на Икс напиша: „Толку е примамливо да се возврати. Но, засега ќе се воздржам.“

Во минатото, Маск ги негираше обвинувањата дека работел нелегално во САД пред да стане државјанин, но новите изјави на Трамп ги разгореа шпекулациите дека претседателот би можел да иницира нова истрага.

Мамдани: Од „иднина на Њујорк“ до „комунист кој треба да биде уапсен“?

Трамп најостро се изрази за Зохран Мамдани, демократскиот кандидат за градоначалник на Њујорк, роден во Уганда кој  е државјанин на САД од 2018 година. На прес-конференција, Трамп рече: „Ќе мора да го уапсиме. Не ни треба комунист во оваа земја.“ Тој додаде дека „многу луѓе велат дека е тука нелегално“, иако нема докази за тоа.

Мамдани следниот ден имаше емотивна изјава:
„Претседателот рече дека треба да бидам уапсен, депортиран, дека треба да ми се одземе државјанството – само затоа што сум имигрант, муслиман, јужноазиец… Тоа не е ништо друго освен обид да се заплашат сите кои не се вклопуваат во неговата слика за Америка.“

Роузи О’Донел – „закана за човештвото“?

Најчудна од сите беше изјавата на Трамп за актерката и комичарка Роузи О’Донел – американска државјанка, родена во Њујорк – за која претседателот објави дека „многу сериозно размислува“ да ѝ го одземе државјанството. „Таа е закана за човештвото“, напиша Трамп на Truth Social.

О’Донел, која живее во Ирска од јануари со своето 12-годишно дете, возврати:
„Само обиди се, кралу Џофри со портокалов тен. Не сум твоја за молчење – никогаш не сум била“, напиша на Инстаграм.

Според експертите, изјавата на Трамп е правно неоснована. Законот за денатурализација важи само за лица кои го добиле државјанството преку натурализација, а Врховниот суд на САД има јасна пресуда дека државјанството по раѓање не може да се одземе, дури ни со закон на Конгресот.

Може ли Трамп навистина да им го одземе државјанството?

Иако звучи драматично, правниот процес за одземање државјанство е сложен, редок и со многу висок доказен праг. „Судот мора да утврди со јасни и убедливи докази дека граѓанинот го добил државјанството со измама“, вели Музафар Чишти од Институтот за миграциска политика. Тоа обично вклучува докажано лажно изнесување факти во апликацијата за натурализација – нешто што е тешко да се докаже, а уште потешко да се изведе во политички чувствителни случаи.

Денатурализација – опасна алатка или ретка постапка?

Според податоци од Центарот за правни ресурси за имигранти, САД просечно поднесувале околу 11 случаи годишно меѓу 1990 и 2017 година. Но, за време на мандатот на Трамп, бројката се зголеми – со повеќе од 100 случаи покренати само во првиот мандат, откако тој отвори посебна канцеларија за денатурализација во рамките на Министерството за правда. Таа канцеларија беше затворена од администрацијата на Бајден, но Трамп сега најавува нејзино повторно отворање.

„Политизацијата на граѓанските права како што е државјанството е алармантна“, изјави Касандра Бурк Робертсон, професорка по право. „Ова веќе не е ретка постапка за гонење воени злосторници – ова станува алатка за пресметка со политички противници.“

Повеќе политика отколку практика?

Додека изјавите на Трамп можат да предизвикаат медиумско внимание и политички ефект, малку е веројатно дека ќе се реализираат во пракса. Судовите имаат последен збор, а законот бара строга процедура и високи докази. Но, правните експерти предупредуваат – самото користење на идејата за одземање државјанство како политичка алатка е опасен преседан.