По повеќе од три години преговори, земјите членки на Светската здравствена организација денеска одобрија историски договор чија цел е подобра подготовка и координирање на борбата против идните пандемии.

„Земјите членки на СЗО направија голем чекор напред во напорите да го направат светот побезбеден од пандемии, исковавме нацрт-договор што ќе биде разгледан на следното Светско здравствено собрание во мај“, објасни организацијата, дел од системот на ОН.

Договорот беше затворен по последните деноноќни преговори.

„Постигнавме договор во 01:58 часот“, изјави за АФП еден од присутните на конференцијата, додека во канцелариите на организацијата се подготвуваа чаши шампањ.

„Нациите во светот напишаа историја денес во Женева“, резимира генералниот директор на СЗО, Тедрос Аданом Гебрејесус.

„Со постигнувањето консензус за Договорот за пандемијата, тие не само што го постигнаа најважниот договор во една генерација за да го направи светот побезбеден, туку и покажаа дека мултилатералниот пристап е сè уште жив и здрав и дека во нашиот поделен свет, нациите сè уште можат да работат заедно за да најдат заеднички јазик и да одговорат заедно на заканите што се заеднички“, додаде д-р Тедрос, кој активно учествуваше во дијалогот.

Разговорите – хибридни, лично и дигитало – сепак напредуваа со побавно темпо од очекуваното вчера, по тридневна пауза.

Тие особено се судрија со членот 11, кој се однесува на трансферот на технологии за производство на здравствени производи поврзани со пандемии, пред сè во корист на земјите во развој.

Прашањето беше во центарот на многу протести, пред сè од земјите кои беа најмногу лишени за време на новата пандемија на коронавирус, бидејќи сметаа дека богатите земји купуваат и чуваат во свое име сè што е достапно, од дози на вакцини до тестови и опрема за лична заштита.

Другите земји, каде што фармацевтската индустрија има голема тежина во економијата, се спротивставија на идејата за задолжителен трансфер и инсистираа тоа да се направи на доброволна основа. На крајот, се појави консензус околу принципот на трансфер на технологија што ќе биде плод на „заемно договорени“ услови.

Договорот предвидува и создавање „Систем за пристап до патоген и споделување на придобивките“ (PABS), за да има брза размена на податоци за патогени, здравствени производи и искуство од нивната употреба, како што се вакцините и методите или производите за тестирање. Целта е истовремено да се прошири пристапот до овие производи и да се создаде глобална мрежа на синџири на снабдување.

„Ова е историски договор за здравствена безбедност, еднаквост и меѓународна солидарност“, коментира Ан-Клер Амбрео, копретседавач на преговарачкото тело и француска амбасадорка за глобално здравје.

Шефот на СЗО вчера на крајот на денот отиде да учествува во преговорите и ја искористи можноста да даде некои коментари за медиумите. Според него, текстот е „избалансиран“ и ќе донесе „повеќе еднаквост“.

Пред сè, д-р Тедрос ги предупреди сите да не го губат од вид она што тој го смета за најважно.

„Цената на неактивноста е многу повисока“, бидејќи „вирусот е најлошиот непријател, можеби е полош од војната“.

Во саботата, по пет дена преговори, вклучително и 24 часа без прекин, Амбрео објави „начелен договор“, во очекување на дефинитивно зелено светло од главните градови.

Вчера требаше да се направат последните дополнувања и бришења на текстот, пет години по избувнувањето на пандемијата на коронавирус, која остави милиони мртви и ја осакати глобалната економија. Целта е подобро да се подготви светот, кој е далеку од подготвен и опремен за справување со нова пандемија, како што истакнуваат СЗО и експертите.

Преговорите се водеа во позадина на кризата во мултилатералната соработка и глобалниот здравствен систем – најмногу поради драстичното намалување на американската помош, со одлуки на администрацијата на претседателот Доналд Трамп. САД досега беа водечки светски донатор на хуманитарна помош.

Вашингтон беше отсутен од преговорите, бидејќи републиканскиот претседател донесе одлука за повлекување на САД од СЗО. И покрај тоа, американското присуство беше речиси опипливо во ходниците на меѓународната организација, поради заканата на администрацијата на Трамп да воведе царини за фармацевтските производи.

Во секој случај, за многу невладини организации беше неопходно да се склучи овој договор.

„Иако договорот беше склучен по многу компромиси, тој содржи позитивни елементи кои овозможуваат создавање на нова рамка за подготовка и одговор на пандемии на порамноправен и поправеден начин во иднина“, коментираат од невладината организација Лекари без граници.