Ќе расправа ли Уставниот суд за Законот за употреба на јазиците во декември или седницата за чувствителното прашање ќе се одложува на неодредено? Дилемата дали по укинување на балансерот што предизвика бурни реакции од албанската опозиција, Уставниот суд ќе ја „подзаборави“ расправата за употребата на албанскиот јазик, доаѓа и од политички и од судски извори, односно можно е Судот да „примени“ различни тактики со цел да не биде во целосен состав, а со тоа да не биде во можност да расправа за Законот.

Од Уставниот суд веќе најавија дека седницата за Законот за употреба на јазиците ќе биде во декември. Според нашите информации, веројатно седницата ќе биде на 11 декември.

Висок владин функционер за „Слободен печат“ вели дека можно е Уставниот суд скоро да не расправа за Законот за употреба на јазиците. Сценаријата што се во игра се дел од судиите поради работен ангажман да отсуствуваат надвор од државата или доволно е и само еден уставен судија да биде на боледување за да не се одржи седницата.

Претседателот на Уставниот суд Дарко Костадиновски веќе изјави дека Судот ќе расправа за Законот за употреба на јазиците само во целосен состав. Оттука нема да биде изненадување ако судија, особено припадник на помалите заедници, се „разболи“ или службено отсуствува и со тоа седницата да не се одржи. На таа карта игра владејачката Вреди, која веќе се изјасни дека и одлуката за балансерот, но и седницата во најава за албанскиот јазик, политички се мотивирани да се случат сега, иако и за двата предмета иницијативите се од пред пет години.

Извори од Судот ја отфрлаат можноста за отсуство на судија поради патување зашто велат дека во календарот на активности се вкалкулирани службените отсуства на судиите, а за боледување велат дека никој однапред не може да ја предвиди здравствената состојба на судиите.

– Ориентационо е договорено во календарот на активностите на Уставниот суд седницата за Законот за употреба на јазиците да биде на 11 декември, но сè уште е рано да се закаже. Други причини може да бидат пречка за да не се одржи седницата – вели извор од Судот, но не сакаше да ги открие можните причини поради кои Судот не би заседавал.

Претседателот на Уставниот суд Костадиновски неодамна изјави дека со Законот за јазиците, политиката создала своевиден правен хаос, кој резултираше со политички хаос, недоверба и дилеми.

– Јавноста веќе го виде и извештајот на Венецијанската комисија. Уставниот суд е на потег, не за мудра, туку да донесе уставно-правно втемелена и аргументирана одлука. Што би можело да се одлучи – не знам и не можам да знам и нема да коментирам. Свесни сме за јавниот интерес и за можните последици доколку Судот одлучи да го укине или да го остави во примена овој Закон или да интервенира во одредени одредби, можно е да има незадоволни. Она што е важно е да се видат објективно аргументите во одлуката, каква и да е, пред да се дава каков било коментар. Одлуката на Судот треба да биде почитувана и прифатена како израз на зрелост на политиката и на општеството, одлуката да биде ориентирна рамка за делување на законодавецот – рече Костадиновски.

И владејачката Вреди и опозициската ДУИ сметаат дека е опасна и неприфатлива иницијативата за оценување на уставноста на Законот за употреба на јазиците. Според Вреди, ако иницијативата биде прифатена, ќе се отвори Пандорината кутија за сите клучни достигнувања на државата и дека ќе ја загрози стабилноста на државата. Од опозициската ДУИ, пак, порачаа никој да не се осмели да игра со албанскиот јазик.

За Законот за јазиците до Уставниот суд се поднесени 13 иницијативи, кои се споени во еден предмет. Иницијативите се од различни граѓани, политички партии, здруженија, а предметот е оформен од 2019 година. Дел од иницијативите се однесуваат на материјално оспорување на Законот, како таа на ВМРО-ДПМНЕ, според која со тоа што Законот определува дека службен јазик во органите на државната власт еднаков на македонскиот, е и јазикот што го зборуваат најмалку 20 проценти од граѓаните, се промовира двојазичност, што е спротивно на амандманот 5 од Уставот. Дел, пак, ја оспоруваат постапката на носењето на Законот, зашто поранешниот претседател Ѓорге Иванов одби да го потпише указот за законот да стапи во сила, односно Законот остана само со потписот на тогашниот претседател на Собранието Талат Џафери. Иницијатива има и за оспорување на целиот Закон. Меѓу оспоруваните одредби е и таа за употребата на албанскиот јазик во судството, за банкнотите да бидат и на албански јазик, како и за униформите на Армијата.

Венецијанската комисија тогаш излезе со забелешки на Законот за јазиците и смета дека тој оди премногу далеку, наметнувајќи нереални обврски на институциите, особено што се предвидува употребата на албанскиот јазик во судските постапки, кои се формулирани на толку широк начин што сигурно би барале повеќегодишна подготовка да биде целосно спроведена. Комисијата ја повика државата да го преиспита Законот за јазиците и да ги напушти одредбите за двојазичност во судството.
Власта на СДСМ и ДУИ, иако вети, не ги примени забелешките и насоките на Венецијанската комисија, а Законот за јазиците не претрпе измени.

Касами: И банкнотите да бидат двојазични

Билал Касами, еден од лидерите на Вреди, по најавата дека Уставниот суд ќе одлучува за Законот за јазиците, минатата недела изјави дека ќе се менува Законот за Народната банка, а со измените, според него, ќе се овозможи употреба на албанскиот јазик на банкнотите.

– Има неколку други закони што подразбираат измените во законите да бидат во склад со Законот за употреба на јазиците. Ако ДУИ се гордее што го донесе Законот за јазици, а ја унапреди употребата на албанскиот јазик… тогаш еден од законите што мора да се смени е Законот за централна банка, кој ќе предвидува и банкнотите на оваа земја да бидат на албански јазик – рече Касами.