Визуелната уметница Тања Балаќ ја доби наградата Гран-при на 20. „Зимски салон“ на ДЛУМ со видеоделото „Следна генерација“, кое праќа силни пораки за светот во кој живееме.

Темата „Интимност и интерконекција“, која беше зададена од кураторката Оксана Карповец за јубилејниот „Зимски салон“ на Друштвото на ликовните уметници на Македонија (ДЛУМ), беше инспирација за уметницата Тања Балаќ да учествува со видеоделото „Следна генерација“.

Покрај класичниот сликарски пристап, во последниве години Балаќ често ги избира и видеомедиумот и видеоартот за изразување на своите уметнички идеи. Преку видеоделата таа испраќа јасни, силни, прецизни и конструктивни коментари за општествените состојби, а таквиот пристап беше клучен за добивањето на наградата на изложбата на ДЛУМ.

Неодамна ја добивте главната награда Гран-при на јубилејното 20. издание на изложбата „Зимски салон“ на ДЛУМ. Какво чувство Ви донесе наградата?

– Главната награда Гран-при на „Зимски салон“ на ДЛУМ отсекогаш била голем предизвик за нас авторите, уште повеќе што изложбата е селективна и најчесто со странски куратор. Чувството навистина е измешано, голема возбуда, среќа, радост и најпосле чест, бидејќи навистина оваа награда зазема едно посебно место во мноштвото ликовни награди, дава верба во можностите наспроти сите сомнежи, очекување и остварување наспроти неверувањето на можното, но и еден ентузијазам и поттик во идните остварувања.

Наградата ја добивте за видеопроектот „Следна генерација“. Кој е главниот мотив што делото го поврзува со темата на изложбата?

– „Следна генерација“ (Next Generation) е видеоанимација чија главна порака е критика на реалноста и хаосот во кој живееме. Преку „вресокот“ на едно дете, чии затворени очи говорат за детската невиност, неизвесност и страв од иднината, но истовремено и опоменуваат за сите нарушени вредности што во наследство им се оставени. Нарушените меѓучовечки релации, отуѓеноста и изолираноста што ја живееме во овој дигитален свет и апелот за љубов и разбирање, како единствена можност за реконекција, беше тематската поврзница со темата на овој „Зимски салон“.

Последниве години често го користите видеомедиумот за изразување на идеите за уметнички дела. Зошто?

– Предизвик ми е секогаш да влегувам во нови „простори“, да истражувам нови облици што најчесто во почетокот делуваат предизвикувачки за решавање. Во зависност од темата што ме привлекува ми се јавува и потребата да „излезам“ од сликата и да се обидам да проговорам со друго средство. Видеото во одреден период повеќе ми одговараше токму од овие причини, но во уметноста акцентот не е секогаш ставен на медиумот, за мене многу поважна е пораката што едно дело ја испраќа, вклучувајќи го притоа и високиот естетски израз.

Јас повеќе го сакам пристапот во кој пораката, можеби, не е видлива на прв поглед, туку е суптилно сместена под површинските слоеви. Некако ми се чини дека на тој начин се создава можност за поголема интеракција со публиката. Токму овој сегмент го издвои и кураторката Оксана Карповец, како клучен дел во донесување на одлуката за избор на награденото дело.

Со кого соработувате во реализацијата на видеопроектите, со оглед на нивната комплексна изработка?

– Честопати кажувам дека сликарството ми е прва љубов и најудобно се чувствувам во своето ателје, во хаосот од бои, мириси и платна, и тогаш целиот креативен процес зависи единствено од мене. Со експерименталниот филм и видеото, ситуацијата е сосема различна. Таму процесот е колективен и зависи од повеќе фактори, светло, звук, камера, монтажа и, пред сѐ, многу голема организација.

Процесот на постпродукција е многу чувствителна фаза која бара добра соработка со стручните лица, кои во мојот случај се одговорни за техничките аспекти. Низ годините веќе сум создала одреден круг соработници, монтажери, директори на фотографија, аниматори, со кои го делам естетскиот импулс, како што се Кирил Шентевски, Сергеј Сарчевски, Никола Дрвошанов, Емил Пачковски и многу други.

Изложбата „Зимски салон“ на ДЛУМ стигна до јубилејно 20-то издание. Што за уметниците значи самата изложба, имајќи предвид дека во еден период бевте и претседателка на ДЛУМ?

– Зборувајќи за ликовната сцена во Македонија, се раскажува приказната на Друштвото на ликовни уметници на Македонија и обратно, кога се прераскажуваат многуте премрежија на ДЛУМ, всушност на еден начин зборуваме за ликовниот живот во нашата земја.

Речиси 80 години постоење на најстарото еснафско здружение од областа на културата е бројка што воопшто не е за потценување. Тоа се години во кои и покрај сите промени и тешкотии, сепак, на врвот на колективната меморија остануваат имињата на основоположниците на македонската современа уметност, како Владимирски, Мартиноски, Личеноски, Коџоман, Белогаски, Мазев, Чемерски, дел од нив и некогашни претседатели на ДЛУМ.

Да, во еден период и јас ја имав таа можност и чест да бидам претседателка на ДЛУМ и сосема ми е јасно што значи да се организира една ваква голема и сеопфатна манифестација и од финансиски, но уште повеќе од технички аспект.

Сметам дека е многу битно постојано да ги преиспитуваме правците на делување, менаџирање, ставајќи го притоа акцентот на видливост, промоција, современи начини на копродукција, како и изнаоѓање нови извори на финансиска одржливост, а тоа во денешно време воопшто не е едноставно. Зимскиот салон претставува нераскинлив сегмент од активностите на ДЛУМ и со својата физиономија секогаш го предизвикува вниманието на културната јавност, а особено е значаен за нас уметниците со изборот на темата, концептот, куратор кој не е од тука и, секако, е можност низ еден нов и поинаков дискурс да се создадат нови визии.

Самото Гран-при значи обезбеден двомесечен престој во ателјето „Cite des Arts“ во Париз, што, пак, е уште една можност повеќе да се биде во центарот на светските уметнички случувања.

(Разговорот е објавен во „Културен печат“ број 220, во печатеното издание на весникот „Слободен печат“ на 2-3.3.2024)