Истакнатиот балетски играч, педагог и кореограф Саша Евтимова одбележува 25 години уметничка дејност, а нејзиниот личен јубилеј беше прославен со претставата „Есмералда“ на сцената на Националната опера и балет.

Длабок, посветен и искрен однос кон танцовата уметност има балерината Саша Евтимова во текот на целата нејзина досегашна кариера. Со секоја улога и во секоја кореографија во која настапила успевала да остави своја креативна трага. Затоа својот личен јубилеј го чувствува како поттик да истражува и создава нови танцови форми и сценски концепти.

Со улогата Гудула во класичниот балет „Есмералда“ од Чезаре Пуњи одбележа 25 години на балетската сцена. Што за балетски уметник значи да се опстои 25 години на сцената?

– Да се биде присутен на сцената 25 години – тоа е доказ за посветеноста, издржливоста и еволуцијата на еден уметник. Тоа значи да се потрошат безброј часови во усовршување на занаетот, да се пребродат физичките и емоционалните предизвици и постојано да се откривате себеси, и да се вљубувате во танцот преку секоја изведба. Тоа означува една нераскинлива врска помеѓу уметникот и сцената – место каде што сте ги искажале своите најдлабоки емоции, раскажале безброј приказни и споделиле моменти на ранливост и триумф.

Исто така, ја одразува приспособливоста, бидејќи уметникот мора да еволуира со менување на уметничките пејзажи, променливи трендови и личен раст, додека ја одржува страста што најпрво го привлекла да се занимава со оваа уметност. Пред сѐ, 25 години на сцена значи оставање некаков печат. Станува збор за влијанието врз публиката, колегите уметници и самата уметничка форма. Ги претставува убавините и падовите, жртвите и радостите, како и непоколебливата посветеност на нешто поголемо од себе, за длабочината на искуството, допрените животи и спомените создадени преку јазикот на движењето.

Какви чувства ти донесе самиот чин на одбележување на јубилејот?

– Јубилејот ми донесе мешавина од емоции – благодарност, носталгија, гордост. Затворање едно поглавје и отворање ново. Веројатно голема благодарност за самото патување – менторите, колегите уметници и публиката што биле дел од тоа патување. Длабока носталгија за раните денови, борбите, откритијата и настапите што ме обликуваа. Гордост, затоа што знаев и покрај сите предизвици, повреди, сомнежи и жртви, останав посветена на уметноста. И можеби чувство на обновување, бидејќи прославата на прво место ме потсетува на тоа зошто почнав.

Од каде извира потребата за танц во тебе?

– Танцот е сила што ги зближува луѓето. Танцот е љубов, водечка сила, барем за мене, а потребата за танц доаѓа од нешто длабоко во мене, во нас – нешто примарно, емотивно и универзално. Пред да имаме зборови, имавме движење. Тоа е еден од најинстинктивните начини на кои луѓето изразуваат радост, тага, љубов, бунт или поврзаност. Танцот е емоционално ослободување – начин да се изрази она што зборовите не можат. Танцот е духовно искуство, начин да се поврзеш со нешто подлабоко, да споделиш дел од својата душа со публиката.

Кои нијанси ги дефинираат (разликуваат) твоите улоги во класичните и во модерните танцови претстави?

– Нијансите што ги дефинираат моите улоги лежат во пристапот кон движењето, изразувањето и интерпретацијата. Во класичниот танц клучни се прецизноста, техниката и традицијата; емоцијата се изразува во одредена рамка, а раскажувањето често следи јасни, линеарни наративи. Има длабока врска со историјата и наследството, со движењата пренесени низ генерации.

Во модерниот танц има повеќе слобода, индивидуалност и често подлабока лична врска со движењето. Улогите во модерниот танц овозможуваат повеќе органско изразување, при што телото се движи на неконвенционални начини за да ги пренесе емоциите и значењето. Таа опфаќа суровост, втемелено движење и апстракција, понекогаш кршејќи ги традиционалните правила за да создаде нешто сосема ново.

За мене, транзицијата помеѓу овие два света значи промена на мојот начин на размислување. Во класичниот танц влегувам во улога со почит кон формата, додека во модерниот танц ја истражувам длабочината на моето лично искуство и емоции преку движење. Секоја улога бара нешто различно – едната бара дисциплина и традиција, другата ранливост и реинвенција.

Често се појавуваш како автор или кореограф на поедини проекти. Колку кореографијата е продолжување на танцот, но со внесување други уметници во твојата идеја?

– Кореографијата е природно продолжение на танцот, но со проширување на личниот израз преку телата и енергијата на други уметници. Танцот е интимно доживување, лично истражување на движењето и емоцијата, а кореографијата го носи тоа на едно повисоко ниво, каде што идејата се споделува, трансформира и оживува преку повеќе тела, повеќе енергии и повеќе перспективи.

Кога внесуваш други уметници во својата кореографија, таа станува дијалог, не само со нив, туку и со музиката, сценографијата, светлината, просторот. Наместо еден глас, добиваш ансамбл на движења, каде што секој танчер внесува нешто свое во твојата визија. Најубавиот момент е кога тие не се само изведувачи, туку сокреатори – кога нивната емоција, техника и разбирање ја збогатуваат и ја надградуваат твојата првична идеја.

Колку личниот јубилеј може да претставува пресвртница кон следни танцови или едукативни проекти?

– Тоа звучи како идеален баланс – да го признаеш и да го прославиш досегашниот пат, но истовремено да го искористиш како трамбулина за нови можности. Од една страна, ова е време на рефлексија, каде што можеш да согледаш сè што си постигнал, сите предизвици што си ги надминал и уметничката длабочина што си ја развил. Од друга страна, тоа е и можност да се прашаш: Што е следно? Можеби, овој момент ме поттикнува да истражувам нови танцови форми, да создавам, да креирам или да се фокусирам на едукативна улога каде што ќе им помагам на идните генерации да го најдат својот глас преку движењето.

Како изведувач, балерина, 25 години на сцена носат искуство што може да се пренесе во нови кореографии, во еден поинаков пристап кон движењето или истражување на стилови што, можеби, порано не ми биле во фокусот. Тоа може да биде момент кога наместо (или покрај) да танцуваш, ќе почнеш да создаваш или да експериментираш со нови сценски концепти, мост помеѓу традицијата и иновативноста. Како што танцот е во постојан развој, така и јубилејот не е крајна точка, туку дел од еден подлабок, поширок процес.

(Разговорот е објавен во „Културен печат“ број 272, во печатеното издание на весникот „Слободен печат“ на 15-16.3.2025)