Балетскиот уметник и кореограф Ирена Лозинска (родена 1961 год.) својата професионална кариера ја оствари како солист при балетскиот ансамбл во Националнaта опера и балет, а откако замина во пензија целосно се посвети на кореографската дејност.

Танцовиот перформанс „Безвременски прикаски“ и детската балетска претстава „Петар Пан“ се дел од активностите во кои директно беше вклучена Ирена Лозинска во овој период. Учествуваше и во специфичниот фотопроект „Вечни тела“, што значи дека за средба со Лозинска имавме повеќе од еден повод.

Изложбата „Вечни тела“ на фотографот Жарко Стојчевски и кореографката Искра Шукарова, каде сте една од учесничките, има комплексна тематика за физичката издржливост и визуелната перцепција на телото на балетските уметници. Каков предизвик за Вас беше учеството во проектот?

– Пред сѐ, многу пријатно ме изненади Искра кога ме покани за учество во овој интересен проект, затоа што, сепак, има некој кој не ги заборава балетските уметници-пензионери и кој ги почитува за нивниот придонес во развивање на балетската уметност. Тоа беше најголемата причина и предизвик да бидам дел од изложбата „Вечни тела“.

Имајќи предвид дека сте балетски уметник во пензија, каков е Вашиот личен однос кон сопственото тело?

– Се трудам да го одржувам колку што можам и покрај многуте професионални повреди коишто сега, со годините, се појавуваат. Знаете, кога си млад на сите тие професионални повреди не се обрнувало внимание за да се санираат на време. Поради мојата голема ангажираност во балетот, немав време да земам боледување или да одам на физикални терапии.

Личното присуство на сцената го заменивте со кореографија и режија на независни авторски проекти. Што ве мотивира за продукција на нови сценски реализации?

– Мојот карактер, работен и творечки дух не ми даваат да бидам „мирна“ и да бидам класичен пензионер. Љубовта кон танцот и желбата моето знаење да го пренесам на младите генерации ми се најголемиот мотив за моите кореографски творења и сценски реализации.

Минатата година се случи премиерата, а годинава имаше две изведби на перформансот „Безвременски прикаски“, инспириран од творештвото на Франц Кафка. Со каква цел беше создаден перформансот?

– Творештвото на Франц Кафка за мене е едно од најинспиративните поради неговиот специфичен стил на изразување преку апсурдот и метафоричниот приказ на ликовите. И покрај тоа што се пишувани во почеток на 20-иот век, делата остануваат безвременски. Читајќи ги неговите дела се пронајдов себеси, еден дел од мојот живот – детството. Тоа ми беше голем предизвик и инспирација. Емоциите коишто ми навреа посакав преку кореографски и танцови форми да ги споделам, пренесам и прикажам, како на актерите, така и на публиката преку перформансот „Безвременски прикаски“.

Зошто се одлучивте за танцов театар во кој на Ваша кореографија играат театарски актери и какви се плановите за одржување на претставата на сцената?

– Сметам дека на актерите им е потребна една ваква форма на танцов театар, каде што им се овозможува да се изразуваат со сценски движења прикажани преку танц, актерство и имагинација за да ја искористат својата способност за импровизација и да ги збогатат своите искуства во нивната понатамошна работа како актери со разлини форми и стилови во изразот. Затоа и претходните мои кореографски дела, како што се „Кабаре на апсурдот“, „Четири“ и „Некое друго време“, исто така, беа во соработка со актери. Актерите ми се предизвик за работа, бидејќи со нив носат некоја посебна енергија.

Плановите за изведби на перформансот „Безвременски прикаски“ се да се прикажува на повеќе театарски сцени и во културни центри, како во Скопје, така и во останатите градови, со што би се придонело и останатата публика низ државата да се запознае со танцовиот театар. Планираме гостувања и на реномирани фестивали поврзани со оваа форма на уметност низ нашата држава и во соседните држави.

Какви активности имате во однос на педагошката дејност?

– Во овој период работев со деца-членови на балетското студио „Арт балет“ под раководство на Тамара Ѓурчиновска. Правевме проби за популарната детска балетска претстава „Петар Пан“, која ја изведовме на сцената во МНТ, а за која минатата година ја добивме наградата на популарноста „Златна бубамара“. Во нашиот „Петар Пан“ како гости учествуваат и професионални балетски играчи од ансамблот на Националната опера и балет. Во главните улоги на Петар Пан и Капетан Кук играат Веселин Трајкоски и Николас Алехандре Хоурсеау. Сонговите што ги пее Ѕвончица ги изведува Миа Кантарџиева Петровска. Во мојот тим, без кој не ќе можев да ја реализирам претставата, се и Ристо Самарџиев, како автор на сценариото и на сонговите, и Владимир Дојчиновски – комплетен автор на музиката. Со истата екипа работиме и на нов проект.

Пред некој месец Роксан Стојанов со главната улога во балетот „Пахита“ на најпрестижната балетска сцена во Националната опера во Париз, Франција, го доби врвното признание „Ѕвезда“ (Étoile). Таа беше моја ученичка од периодот кога го држев детското балетско студио „Туту“, и моја голема гордост. Имам уште многу талентирани ученички низ светот и кај нас со кои се гордеам. Со секој нивен успех за мене е постигната мојата цел.

Во проектот „Безвременски прикаски“ вклучив моја ученичка како соработник, воведувајќи ја во кореографските води. Станува збор за Бисера Димчева, која има завршено балетска академија за современ танц во Португалија. Создавајќи детски балетски претстави (а досега имам направено повеќе од 20 претстави) безрезервно ги пренесувам мојата неизмерна љубов кон балетот, танцот и, воопшто, посветеноста, професионализмот, како и моето знаење на децата и младите, сѐ со цел да создадам идни балетски уметници, танчери, кореографи и вљубеници во театарот – храмот на уметноста.

(Разговорот е објавен во „Културен печат“ број 271, во печатеното издание на весникот „Слободен печат“ на 8-9.3.2025)