Спасувањето на другите често се доживува како племенит чин, но психологијата укажува дека оваа улога може да биде длабоко проблематична – и за оној што спасува и за оној што е во улогата на „спасен“. Најчесто, овој образец се формира уште во раното детство и има силни корени во семејната динамика, пишува „Живим“.

Најчесто ваквото однесување се јавува кај деца кои биле „парантифицирани“, односно прерано презеле улога на возрасни и се грижеле за родителите наместо да уживаат во игра и безгрижност. Слично се случува во семејства обележани со конфликти, каде што децата чувствувале дека мораат да смируваат расправии и да го чуваат „мирот во куќата“.

Доколку еден родител бил перципиран како агресор, а другиот како жртва, детето често ја развива улогата на заштитник на послабата страна, учејќи дека неговата вредност лежи во спасување и тешење. Во други случаи, кога родителите биле емоционално недостапни (поради болест, зависност или траума), детето станува претерано чувствително на туѓите потреби – единствен начин да добие трошка внимание и чувство на припадност.

Таквото дете расте без простор за сопствени потреби. Секој обид да ги изрази сопствените емоции бил потиснуван, особено лутина која често се казнувала. Во зрелата возраст, тоа се претвора во улога на постојан спасител – личност која дава себе безрезервно, но останува исцрпена и празна, бидејќи никогаш не добива она што навистина му недостасува: правото да биде видено и прифатено.

Често, овие луѓе и како возрасни остануваат психолошки врзани за родителот-жртва, продолжувајќи ја невидливата лојалност, чувство дека мора да го спасуваат или намалуваат неговото страдање.

Во зрелата доба, истата динамика несвесно се пренесува во партнерски, пријателски или деловни односи. Спасителот најчесто избира партнери или пријатели во улога на жртви. Овие односи се чувствуваат „природно“, бидејќи потсетуваат на семејните обрасци, иако во реалноста се токсични.

Таквиот човек не ги препознава сопствените потреби, не знае да бара поддршка и постојано вложува енергија во другите – надевајќи се дека конечно ќе добие љубов, признание или барем нема да биде напуштен.

Една клиентка се пожалила на хроничен умор и незадоволство во врската. Партнерот ја ставал во улога на оној што ги решава неговите проблеми, без простор за нејзините потреби. Во терапијата таа открила дека уште како дете ја смирувала и тешела својата мајка-жртва, со татко кој бил авторитативен и студен. Тој образец ја следел и во зрелоста – ако некого спаси, можеби ќе добие љубов и сигурност.

Преку терапија научила да ги препознава сопствените потреби, да поставува граници и да каже „не“ без чувство на вина. За првпат осетила дека може да биде сакана и без да ја игра улогата на спасителка.

Освободувањето од улогата на спасител започнува со свест дека спасувањето не е љубов, туку повторување на стари обрасци. Исцелувањето бара храброст и конзистентна работа на себеси – насочување на енергијата кон сопствените граници, потреби и емоционален развој.

Вистинското созревање почнува кога ќе ја преземеме одговорноста за својот живот и ќе престанеме да ја бараме смислата во туѓите животи. Тогаш се отвора простор за здрави односи, односи засновани на избор, рамнотежа и автентична поврзаност.

Кога ќе се откажеме од илузијата дека нашата вредност зависи од тоа колку ќе спасиме други, а почнеме да ја негуваме сопствената автентичност – љубовта престанува да биде товар и станува вистинска слобода.