Претседателот на САД Доналд Трамп имаше контроверзна изјава во контекст на тековната имиграциска политика на САД и зголемените напори за депортација на имигранти без документи. Во интервјуто за емисијата „Meet the Press“ на „Ен-би-си“, емитувано денеска, Трамп изрази несигурност околу тоа дали сите лица на територијата на САД – вклучувајќи и недржавјани – имаат право на правичен судски процес, како што тоа го гарантира американскиот Устав.

На прашањето дали се согласува со изјавата на државниот секретар Марко Рубио, кој минатиот месец рече дека „секако“ сите лица во САД имаат право на due process (право на правичен судски процес), Трамп одговори: „Не знам. Не сум правник. Не знам“. Тој додаде дека доколку се инсистира на тоа секое лице да добие судски процес, „ќе треба да имаме еден, два, три милиони судења“.

Оваа изјава на Трамп доаѓа во момент кога неговата администрација спроведува агресивни мерки за депортација на имигранти, користејќи дури и закони кои потекнуваат од времето на воени состојби – нешто што е исклучително ретко во американската правна практика. Дел од тие мерки беа оспорени пред Врховниот суд на САД, кој на 19 април 2025 година привремено го блокираше депортирањето на група венецуелски мигранти кои биле обвинети за поврзаност со банди.

Американскиот државен јавен обвинител Сауер, во поднесок до Врховниот суд наведе дека уапсените добиле претходно известување за нивното протерување и „доволно време“ за да поднесат барање за судска ревизија. Сепак, судот ѝ наложи на администрацијата на Трамп да го врати во САД државјанинот на Ел Салвадор, Килмар Абрего Гарсија, кој, според признание на владата, бил по грешка депортиран. Гарсија сè уште се наоѓа во притворен центар во Ел Салвадор, додека федерален судија побара дополнителни информации за тоа кои чекори ги презела администрацијата за да го врати.

Изјавите на Трамп предизвикаа правна и политичка дебата околу уставноста и моралноста на третманот на имигрантите во САД. Правото на правичен судски процес е основен столб на американскиот уставен систем, предвиден во Петтиот и Четиринаесеттиот амандман. Тоа право се однесува не само на граѓаните, туку и на сите лица кои се наоѓаат на американска територија, без оглед на нивниот имиграциски статус. Во таа смисла, изјавата на Трамп дека не е сигурен дали тие права важат за сите е спротивна на долгогодишната судска пракса, вклучително и одлуки на Врховниот суд.

Дополнително, во интервјуто Трамп рече дека не планира да се кандидира за трет претседателски мандат, иако во минатото неколкупати имплицитно сугерирал таква намера.

Тој изјави: „Тоа не е нешто кон што се стремам. Колку што знам, тоа не е дозволено“. Уставниот 22-ри амандман, усвоен во 1951 година, јасно наведува: „Ниту едно лице не може да биде избрано за функцијата претседател повеќе од двапати“.

Изјавата за трет мандат беше пречекана со воздржаност, но и загриженост кај правниците и аналитичарите, особено во контекст на неговите постојани изјави кои се во судир со уставните принципи. Неговата неодлучност околу фундаментални уставни прашања, како што е правото на судски процес, отвора сериозни прашања за неговата правна свесност и политичка одговорност.

Од правен аспект, правото на правичен судски процес не може да биде поставено под знак прашање. Тоа е универзално човеково право, признаено и во меѓународните правни документи, како што е Повелбата за човекови права на ОН. Недостигот на таков процес значи дека владата може произволно да протерува, казнува или задржува луѓе без соодветна правна процедура – нешто што се смета за опасен преседан во демократските општества.

Политички гледано, реториката на Трамп околу имиграцијата и уставните права е дел од поширока стратегија за мобилизација на неговата политичка база, која често се потпира на националистичка и антиимигрантска реторика. Сепак, таа стратегија ја става под ризик правната основа на американската демократија.

Конечно, изјавите на Трамп ја отворија вратата за дебата околу границите на власта, улогата на судството и заштитата на човековите права во рамки на правниот поредок на САД. Иако тој тврди дека ќе го следи она што ќе го каже Врховниот суд, неговите изјави оставаат простор за толкувања и ја доведуваат во прашање неговата подготвеност да го почитува уставниот систем и владеење на правото во САД. Останува на правната и политичката заедница во САД да се избори за