Земјата се формирала пред околу 4,6 милијарди години, за време на геолошкиот еон наречен Хадајк. Периодот е именуван по грчкиот бог на подземјето, што ја одразува екстремната топлина што ја карактеризирала нашата планета во тоа време. Научниците конечно утврдиле колку се стари најстарите карпи на Земјата, формирани за време на овој период и каде се наоѓаат.

– До пред 4,35 милијарди години, Земјата можеби се оладила доволно за да се формира првата кора и да се појави живот. Сепак, многу малку се знае за ова прво поглавје од историјата на Земјата, бидејќи карпите и минералите од тоа време се исклучително ретки. Овој недостаток на геолошки остатоци го отежнува реконструкцијата на Земјата во Хадајк и нè остава со многу прашања за нејзината најрана еволуција – за „Конверзејшн“ (The Conversation) напиша Ханика Ризо, професорка на Универзитетот Карлтон, и Џонатан О’Нил, професорка на Универзитетот во Отава.

Карпи и ретки минерали

– Стари повеќе од 4 милијарди години, овие карпи даваат редок и непроценлив увид во потеклото на нашата планета. Најстарите материјали што се датирани се исклучително ретки цирконски минерали пронајдени во Западна Австралија. Тие се формирале пред 4,4 милијарди години, и додека нивните карпи „домаќини“ еродирале, цирконите преживеале долго време. Истражувањето на овие минерали ни даде докази за хадската средина и формирањето и еволуцијата на најстариот дел од Земјината кора – напишаа тие.

The oldest rocks on Earth are more than four billion years old
->The Conversation | #Earth | More info from EcoSearch

[image or embed]

— Climate, Ecology, War and More by Dr. Glen Barry (@bigearthdata.bsky.social) 6 July 2025 at 22:35

Најстарите карпи

Како што објаснуваат, хемискиот состав на цирконите укажува дека тие се формирале во магма формирана со топење на седименти на дното на древен океан.

– Овие циркони се доказ дека Земјата брзо се ладела за време на Хадајк и дека течните океани се формирале многу рано. Други студии за овие циркони покажуваат дека најраната кора била богата со магнезиум и железо. Сепак, до неодамна, постоењето на оваа кора не било потврдено, рекоа тие.

Сепак, Џонатан О’Нил во студија од 2008 година сугерираше дека оваа древна кора е зачувана во северен Квебек и дека овие карпи се последните познати остатоци од хадајк.

Најстарите карпи во центарот на контроверзност

– Оттогаш, староста на овие карпи, е центар на контроверзии и научни дебати. Овој појас се наоѓа во најсеверниот дел од Квебек, над 55-та паралела. Повеќето од карпите таму се метаморфизирани вулкански карпи, богати со магнезиум и железо. Најстарите карпи во појасот се нарекуваат карпи Ујаралук, што значи „големи стари цврсти карпи“ на јазикот Инуити. Односот на изотопи на самариум и неодимиум се користел за датирање на метеорити и месечеви карпи, но пред 2008 година, не бил применет на карпи од Земјата. Ова толкување е оспорено од неколку истражувачки тимови, од кои некои ги проучувале цирконите од појасот и сугерирале дека се стари 3,78 милијарди години, што би ги направило карпите архаични, напишале истражувачите во текстот, додавајќи:

– Во летото 2017 година, се вративме во појасот Нувагитук за подобро да ги проучиме овие древни карпи. Овој пат, собравме интрузивни карпи, познати како метагабро, низ карпестата формација, со надеж дека ќе добиеме независни податоци за возраста. Фактот дека овие карпи се интрузивни значи дека другите карпи околу нив мора да бидат постари.

Најстарите карпи

Студија на повеќе научници ги доведе истражувачите до резултатите.

– Ги комбиниравме теренските набљудувања, петрологијата, геохемијата, геохронологијата и применивме два независни методи на датирање користејќи го односот на самариум и неодимиум. Двете процени дадоа ист резултат: интрузивните карпи се стари 4,16 милијарди години. Бидејќи овие интрузивни карпи се наоѓаат во формацијата Уџаралук, тоа значи дека самите карпи од оваа формација се постари и дека се од хајдак – заклучија научниците.