Во Македонија наголемо почнаа да пристигаат градежници – армирачи, водоинсталатери, тунелски работници и други профили од секторот, а најмногу од Турција, Косово и од Србија. Од Агенцијата за вработување за „Слободен печат“ меѓу другото брифираат и дека лани се издадени 5.894 позитивни мислења за вработување странски работници. Нема официјални информации дали ваквиот бран се должи на најголемиот инвестициски проект – изградбата на четирите автопатски делници во должина од 110 километри на коридорите 8 и 10Д во наредните пет години, за кои е задолжен американско-турскиот конзорциум „Бехтел и Енка“, а за што државата ќе потроши 1,3 милијарди евра.

– Најголем број од странските работници за кои е издадено позитивно мислење се од Турција, Косово и од Србија, а во однос на профилите, најмногу се застапени градежни работници, работници во тунел, армирачи, водоинсталатери и други – велат од Агенцијата за вработување.

Ова институција е надлежна за издавање работна дозвола за странец што го има регулирано престојот во државата по друга основа (освен вработување), со поднесување барање за издавање работна дозвола во АВРСМ – надлежните центри за вработување, давање мислење врз основа на искористеноста на квотата и моменталните потреби на пазарот на труд во Македонија, во постапката за стекнување дозвола за привремен престој заради работа и издавање Потврда за регистрација на работата што ја вршат странците во државата, а за која не е потребна работна дозвола.

– Оваа надлежност произлегува од Законот за вработување и работа на странци и Законот за странци, подзаконските акти што ја доуредуваат материјата и Одлуката за определување на квотите на работни дозволи за странци – појаснија во неколку наврати од АВРСМ.

Според политиката за миграција, условите и флуктуацијата на пазарот на трудот, Владата годишно утврдува квота на работни дозволи преку која го ограничува бројот на странци на пазарот на трудот. Според законите, квотата не може годишно да надминува 5 отсто од населението на Република Македонија кое законски е вработено.

Енес Ибрахим, член на Партија за движење на Турците во Македонија, за „Слободен печат“ ја потврдува информацијата дека има масовен прилив на турски градежници во земјава, што според него е показател дека тие ја напуштаат својата матична земја бидејќи таму нема доволно работа за нив и секако сакаат да заработат.

– Немам информации дали увозот на градежници од Турција е поради најголемиот инфраструктурен проект во земјава, бидејќи тоа се приватни компании, кои сами си ги избираат работниците – ни рече Ибрахим.

Да се либерализира пазарот на трудот и да се овозможи повеќе работа за странци, веќе подолг период се барањата од стопанските комори, како и од Организацијата на работодавачи. Агенциите за посредување се обидуваат да увезат работници од Далечниот Исток, пред сè од Пакистан, Непал и од Бангладеш, но постојано наидуваат на бирократски сопки. Решението на кое сите се повикуваат е Законот за престој на странци, со клаузула за условите тие би добиле работна дозвола кај нас, и Законот, според мислењето на Зоран Кочовски, генерален менаџер на Агенцијата за вработување во странство „Коузон“, е најлош од таков вид во Европа.

– Бирократијата е таква што издавањето работни дозволи кај нас се темели на индивидуални, а не на институционални одлуки. Владата прво треба да донесе стратегија во која ќе утврди кои ќе бидат доминантни сектори за кои ќе се увезуваат работници и да ги одбере регионите од каде што ќе се бараат работници. Потоа ќе треба да се потпишат билатерални спогодби со тие земји и да се отворат конзуларни претставништва во тие земји за да се реализира процесот побрзо, но и да направи законски систем за интеграција на овие работници во земјава, кој ќе им гарантира на странците дека ќе можат да останат одреден период, дека ќе имаат вработување, здравствено осигурување, и да ги утврди позициите на работодавачите во тој процес – покривање на трошоците, сместување, храна, превоз до работно место и слично – детализира Кочовски.

Според него, за успешно завршување на процесот, потребно е и да се утврдат критериуми за добивање лиценци на агенциите за посредување при вработување за носење работници од странство.

– Нашата регулатива не го обработува овој проблем и сега ние може да посредуваме само за работници за вработување од земјава и од земјава во странство. Нема лиценца што ќе овозможи вработување странски работници во земјава. Тоа е проблем ако сакаме целиот процес да биде легален – додава тој.

Проблем е и тоа што Владата не е доволно заинтересирана да ја забрза постапката за увоз на работници од странство.

– Лани преку нашата Агенција требаше да донесеме 42 работници од Шри Ланка за една компанија од Тетово. Барањето ни беше одбиено без образложение, иако им беше обезбедено и сместување. Така компанијата остана без потребниот кадар и не можеше да има новосоздадена вредност, а државата изгуби пари во Буџетот – појаснува Кочовски.

Текстилците и угостителите немаат капацитет за многу странци

Текстилната индустрија се соочува со проблеми, дел се затворија, а дел работат со намален капацитет, така што немаат некој особен интерес за голем увоз на странска работна сила, вели Кочовски. Иста е и сликата кај угостителите, кои може да акумулираат екстремно мала бројка на готвачи, келнери или шанкери. Нешто повеќе увозни работници може да примат хотелиерите, но и тоа е далеку од најавите за 20.000 сезонци.

– Мислам дека кај нас ќе дојдат 500 до 600 странски работници во туризмот, за разлика од бројката од 15.000 сезонци што заминаа во Хрватска, а секојдневно заминуваат други. Хрватите сега нудат и годишни договори, така што цели македонски семејства одат на печалба и таму ги запишуваат децата на училиште – вели Кочовски.

Службениците бегаат од машина како ѓавол од темјан!

Идејата нови работници да се црпат од постојната администрација, според Кочовски е неостварлива, па макар и да им се обезбеди преквалификација.

– Да не се лажеме, нема шанси да натерате службеник да прејде зад машина, па макар и да му дадете тројно повисока плата. Дотолку повеќе што нивната просечна старост е над 50 години и тие едвај чекаат да дојдат до пензија од фотелја, а не да стојат на лента или зад машина – поентира Кочовски.