Подгреани ставови во кои нема ништо ново – тоа е првиот впечаток за иницијативата со која по една година молк се огласи поранешниот претседател на државата Бранко Црвенковски во врска со иднината на евроинтеграциите општо за Западен Балкан и посебно за Македонија, во која клучни поенти беа пристапите до заедничкиот европски пазар и до фондовите на ЕУ.

И додека експертите не се баш одушевени од идеите, премиерот Димитар Ковачевски излагањето на Црвенковски го оцени како корисно. Во однос пристапот до заедничкиот европски пазар и до фондовите, Ковачевски се повика на изјавата на претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен.

Планот што го предложи таа е изграден на четири столба: Западен Балкан да се доближи до единствениот пазар на ЕУ; да се продлабочи регионалната економска интеграција; да се забрзаат фундаменталните реформи и да се зголемат претпристапните средства.

Иницијативата на Црвенковски не предвидува исполнување на некои барања, односно реформи што ги спомна Фон дер Лајен, а кои се клучни, на пример, за довербата на инвеститорите, градење независно и ефикасно судство, обезбедување здрави јавни набавки, засилување на борбата против корупцијата и развивање на енергетскиот пазар.

Ковачевски се согласува дека е потребна поголема помош за земјите кандидати и го повтори податокот дека членките на ЕУ од Југоисточна Европа во споредба со земјите кандидати од регионот имаат структурна помош што е 11 пати поголема по глава на жител и бара таа разлика да се намали, со што ќе се намалува и јазот меѓу нив.

Што се однесува до песимизмот на Црвенковски дека до 2030 година нема шанси да влеземе во ЕУ, премиерот Ковачевски го „оправдува“ со временската перспектива.

– Кога ќе погледнете од временска перспектива, може да ви се чинат некои работи неостварливи или тешко остварливи. На пример, јас сум разговарал со негови колеги што биле во неговиот кабинет, инаку мои блиски пријатели, кои велат „за нас тогаш беше несфатливо да се дојде до договор со Грција и државата да стане членка на НАТО“. Но, сега гледаме дека можело да се дојде до договор со Грција и да станеме членка на НАТО. Никој не очекуваше дека минатата година ќе добиеме Преговарачка рамка, но заедно со пратениците ја усвоивме во Собранието – рече Ковачевски.

Тој останува на ставот дека до 2030 земјата може да стане членка на ЕУ доколку се донесат „одлуките што се очекуваат од нас“ со комплетирање на скринингот и затворање на поглавјата.

За Андреја Стојковски од Институтот „Преспа“ интересно е што Црвенковски одлучил да се вклучи во јавната дебата за пристапувањето во Европската Унија. Но, вели, не е сигурен дека Владата отворила таква дебата. Сепак, според него, секое градење општествен консензус во однос на пристапувањето е позитивно и потребно.

– Што се однесува до предлогот на Црвенковски за отворен пристап до заедничкиот европски пазар мислам дека Северна Македонија и сега има можност да тргува со државите членки. За тоа постојат механизми утврдени со Спогодбата за стабилизација и асоцијација. Ако ги користиме, тогаш пристапот до пазарот го имаме. Нашите производи кои не ги исполнуваат стандардите на Унијата не се конкурентни и нашите производители нема да го издржат притисокот на пазарните сили, а ние нема никогаш да успееме да извлечеме полза од пристапот – вели Стојковски за „Слободен печат“.

Неговата оценка е дека дополнително, со Отворен Балкан и со одредени предлози се прави штета на нашата усогласеност со правилата на ЕУ и натаму се загрозува нашата позиција.

– За пристапот до фондовите на ЕУ мислам дека ИПА 3 покрај тоа што гарантира повеќе средства, поставена е на конкурентен пристап, т.е. државите се натпреваруваат за средствата според тоа колку се добри во програмирањето, колкави се капацитетите на институциите за апсорпција и какво е финансиското планирање. Што е тоа што ќе се промени квалитативно по предлогот на Црвенковски, ако не сме подготвени да трошиме повеќе пари и ако институциите го имаат капацитетот што го имаат? – прашува Стојковски.

Поранешниот вицепремиер за европски прашања, универзитетскиот професор Васко Наумовски, потсетува дека Црвенковски беше премиер на Македонија осум и претседател на државата пет години, а периодот кога државите од Централна и од Источна Европа се занимаваа со економски реформи, демократизација и исполнување на критериумите за членство во ЕУ, во Македонија, како што вели, беше одбележан со опустошувачка приватизација на државниот капитал.

-Доколку Македонија во деведесеттите години се посветеше на реформите за европска интеграција, ние одамна ќе бевме држава членка – вели Наумовски.