Единаесет светски етаблирани состави од САД, Европа, Бразил и од Македонија ја претставија својата музика на сцената во Националната опера и балет и во МКЦ на 42. Скопски џез-фестивал, што се одржа од 19 до 22 октомври.

Скопскиот џез-фестивал уште еднаш ја потврди нагорната линија во презентацијата на современите текови на актуелната глобална џез-сцена. Дури отиде и чекор понапред со уникатниот проект подготвен за првата фестивалска вечер.

Фестивалот беше отворен со ексклузивната премиерна изведба на делото „After the Wildfire“, специјално за оваа прилика компонирано од норвешките џез-ѕвезди Арве Хенриксен и Јан Банг како солисти, заедно со перкусионистот Ингар Зак.

Музиката е аранжирана и под диригентство на Џијан Емин за „Fame’s Institute Orchestra“, а покрај речиси 40-члениот оркестар во изведбата беа вклучени и трите македонски пејачки Вера Јосифовска Милошевска, Анастасија Илиевска и Јована Богданоска, како и неколку кавалџии и тапанџии. Звучната слика на проектот е спој на норвешка амбиентална и електронска музика со македонски вокален мелос и ритам.

Лидерот на проектот Арве Хенриксен објасни дека идејата се појавила пред околу пет години во разговор со Џијан Емин, но требало време да се обмисли концептот, да бидат создадени композициите и да се најде продуцент што сето тоа може да го реализира. Така ја потенцираше и визијата на Оливер Белопета и капацитетот на Скопскиот џез-фестивал како идеален продуцент на настанот.

Концертот предизвика воодушевување кај голем дел од публиката, иако треба да се нагласи дека концептот излегува од рамките на стандардниот џез-израз и длабоко навлегува во водите на прогресивната, експериментална и импровизирана музика, како тренд што веќе неколку години го сведочиме на фестивалот.

Истата вечер, на 19 октомври, во МКЦ настапи и мултиталентираниот Бен Ламар Геј со неговиот ансамбл. Тој на сцената го претстави својот „пан-американ“ стил, каде што во текот на една композиција може да слушнете и електронска и хип-хоп музика, и џез и блуз и современа класика, а сето тоа споено низ оригинален авторски израз.

Секоја од четирите вечери на фестивалот имаше свое обележје, а карактерот и бојата на концертите ја донесоа разнообразните концепти на музичарите што настапија. Италијанскиот саксофонист Роберто Отавијано со проектот „Етернал лов“ на сцената ја донесе душата на Африка во музичка смисла. Станува збор за еден од најзначајните италијански и европски музичари, кој со својот квинтет раскажува приказни за љубовта. „Зад секоја песна има приказна од секојдневниот живот“, објасни Отавијано и концертот го посвети на луѓето што ги сретнува во секојдневието, на мигрантите кои ги загубиле своите домови, но и на сите кои чувствуваат потреба за љубов.

Музиката што ја создава е со современ џез-израз реализиран со силни индивидуални квалитети на инструменталистите во бендот. Музичарките Силви Курвоазие и Мери Халворсон, пак, се прославени современи импровизаторки кои на апстракцијата ѝ пристапуваат од две различни перспективи: Курвоазие како пијанистка што ги премостува фри-џезот и европската класична музика, и Халворсон како деконструктивна гитарска импровизаторка, силно поврзана со бруклинската авангардна џез-сцена. Нивниот настап на сцената е како единство на спротивности чија битка не сакате да заврши.

Домашната сцена на годинашното издание на фестивалот ја претстави бендот „Кобалт код јунит“. Иако зад себе веќе имаат два музички и еден видеоалбум, настапот на Скопскиот џез-фестивалот беше можност да се стекнат со поширока афирмација на својата музика, која носи спој на џез-израз на моменти проткаен со фолклорни мотиви.

Во бендот членува добитникот на наградата за најдобар млад македонски џез-музичар Драган Теодосиев, а со него на сцената се и Благојче Томевски, Стефан Миладинов и Симеон Ангеловски. Секој од нив одлично го владее инструментот на кој свири.

Третата вечер на фестивалот го донесе фантастичниот американски пијанист Џејсон Моран, кој на публиката ѝ откри дека за талентиран музичар пијаното е инструмент со бескрајни можности и дека истовремено може да се свири и модерен џез и стандарден блуз и класична музика и прогресивна електроника.

Како еден од клучните ликови на новата генерација американски џез-музичари истата вечер настапи и вибрафонистот Џоел Рос со неговите „Гуд вајбс“. Круна на третата вечер беше настапот на Зое Пиа, италијанска кларинетистка, композиторка, музички ентузијаст и истражувач од Сардинија заедно со Матс Густафсон, шведски саксофонист, импровизатор, композитор и херој на скандинавската фри-џез сцена. Нивниот концептуален настап збуни дел од публиката, но едночасовниот перформанс дефинитивно ги помести границите на современиот музички израз.

Битна карактеристика на годинашното издание на џез-фестивалот беше што претстави проекти со многуброен музички ансамбл. Таков случај имаше и на отворањето и на затворањето на фестивалот. Таква бројност и габарит на изведувачи на сцена можат да си дозволат само најголемите фестивали во светот.

На последната вечер публиката прво можеше да слушне едно брилијантно импровизаторско трио во состав Златко Каучич, Бери Гај и Агусти Фернандез, а потоа следуваа оркестрите Гард Нилсен’с Суперсоник оркестра и „Бишига 70“. Тоа беше како музички натпревар во кој секој од оркестрите прави чекор подлабоко со современиот џез-израз.

Музиката на Гард Нилсен’с Суперсоник оркестра е енергична, сугестивна, динамична, креативна и експлозивна, додека „Бишига 70“ се еден од најпознатите, највозбудливите и највлијателните експоненти на современиот афро-бразилски звук денес.

Мини-проектот што почна лани, во соработка со „Јуроп хаус Скопје“, музичката работилница „Jazz for kids – основи на џезот и импровизацијата“, прераснува во нова убава традиција на Скопскиот џез-фестивал. Низ интерактивниот пристап на модераторите, македонските џез-музичари Гоце Наумов, Петар Христов и Мартин Џорлев, малите џезерки и џезери уживаа во предавањето, вежбањето, играта и импровизирањето со различни инструменти, како клавијатури, саксофон, тапани, удиралки и други.

Како преднастан на 13 октомври во „Аудиокултура“, Скопскиот џез-фестивал го промовираше новиот албум „All the Sad Words in the Beggar’s Dictionary“ на Филип Букршлиев трио, а на 15 октомври во киното „Фросина“ во МКЦ беше задржана и традицијата на проекција на документарни филмови посветени на познати џез-музичари.

Награда за најдобар млад македонски џез-музичар за Драган Теодосиев

Традиционалната награда што Скопскиот џез-фестивал ја доделува за најдобар млад македонски џез-музичар, годинава ја освои хиперактивниот џез-тапанар, импровизатор и композитор Драган Теодосиев. Тој е присутен на македонската музичка сцена речиси две децении, а своето музичко образование го стекнал во средно музичко училиште и на одделот за џез-музика на Факултетот за музичка уметност во Штип.

Активно работи со голем број артисти и бендови, како „Такси конзилиум“, „Светлост + Одрон ритуал оркестра“, Зарина Првасевда, „Кобалт код јунит“, „Шок труперс“ и Дина Јашари, а соработувал и со Тони Китановски, Сашо Поповски, Јордан Костов и многу други. Бил дел и од театарската група „Мадам Фортуна“ од Антверпен, Белгија. Редовно настапува кај нас, но и низ цела Европа. Го нарекуваат „најзафатениот (џез) музичар во Македонија“.

Наградата на Теодосиев му беше врачена на 20 октомври, пред самиот настап на неговиот состав „Кобалт код јунит“ (Cobalt Code Unit) на 42. Скопски џез-фестивал во Денсинг-салата на МКЦ.

(Текстот е објавен во „Културен печат“ број 202, во печатеното издание на весникот „Слободен печат“ на 28-29.10.2023)