Се слушна гласот на стопанствениците кои алармираа дека во време на криза не е потребно значајно менување на даночниот курс, особено во однос на сегашното рамно оданочување, како и во однос на ослободувањето на ренивестираната добивка од оданочување. Но, министерот за финансии, Фатмир Бесими, до последен момент, ги држеше фирмите во неизвесност, иако се на прагот на новата година за која треба да ги планираат своите буџети. Ова се најчестите забелешки од експертите што можевме да ги слушнеме, но дел од нив, остнаа на ставот дека прогресивниот данок требаше да се воведе, независно од кризата, дотолку повеќе што токму во кризата, некои станаа и побогати.

Експертите се сложуваат дека главна алатка на праведноста во оданочувањето е токму прогресијата. Но, даночниот експерт Павле Гацов, вели дека праведноста има и други форми и за поздравување, од аспект на бизнис заедницата, е што во наредната година нема да има прогресивен данок.

– Главна алатка на праведноста е прогресијата. Но праведност е и исти услови за сите, а не едни да зараборуваат во сивата зона. Борбата против сивата економија треба се базира главно на два столба – на дигитализацијата и на речиси исфрлување на готовината од употреба. Долги години се зборува за борбата против сивата економија, но посакувани резултати сè уште нема – вели Гацов во изјава за „Слободен печат“.

Извори за дополнителни приходи во Буџетот

Според најавите од Владата, токму борбата против сивата економија е еден од важните сегменти и во новата даночна реформа. Таа треба да донесе и повеќе пари во буџетот, како и промена на повластените даночни стапки од 5 на 10 проценти за некои прехранбени производи кои не се основни, туку луксуз.

Гацов вели дека е за поздравување и решението за намалување и укинување на некои даночни ослободувања, затоа што така се проширува даночната основа и ефектот може да биде и поголем отколку што би се постигнал со зголемување на данок.

– Со проширена даночна основа, се добивааат повеќе пари за истата стапка од 10 проценти – објаснува Гацов.

Колку за илустрација, на едно од претставувањата на даночната реформа, министерот за финансии Фатмир Бесими рече дека веќе нема да има даночно ослободување за животно осигурување и за уплатената премија за доброволно здравствено осигурување, како и за приватно пензиско осигурување, затоа што овие ослободувања како мерки за стимулација веќе си ја постигнале целта.

Стопанствениците засега најмногу се збунети од најавата на премиерот дека ќе се одночува екстра профитот што го направиле во време на криза, односно дека тоа ќе се прави по примерот на некои земји.

Гацов вели дека очекува во наредниот период да се прецизира како би одело одночувањето на екстра профитот на компаниите, но потенцира дека доколку се однесува на 2022 година, тоа би значело ретроградно применување на закон.

Што би било најдобро?

Според Гацов, во однос на прогресивното оданочување се пропушти шансата за една умерена прогресија на данокот, со што ќе се постигнеше добар ефект, место стапка од 10 проценти за едни, а за други 18 проценти, голема разлика која предизвика и голем отпор кај стопанствениците.

Останувањето на рамниот данок, без никаква прогресија, го разочара големиот поборник за прогресивното оданочување Бранимир Јовановиќ кој беше дел од екипата на Министерството за финансии кога се промовираше овој данок, а кој сега е економист во Виенскиот институт за меѓународни економски студии.

– Тоа што го објави Владата не е даночна реформа, Не е реформа, затоа што нема да се смени скоро ништо во однос на тоа што го има сега кај даноците (освен што морските плодови ќе имаат ДДВ од 10 проценти наместо 5проценти). Не е праведно, затоа што богатите и понатаму ќе продолжат да плаќаат пониски даноци од сиромашните. Но, сепак мислам дека е добро што владата се откажа од идејата да ги даночи хонорарците со придонеси (сега тоа ќе биде на доброволна основа, што е добро), и од намерата да ја даночи реинвестираната добивка. За доходот од камати на штедни влогови, мислам дека требаше да направат само оние со високи приходи да плаќаат данок, наместо целосно да го укинат даночењето – изјави Јовановиќ за „Слободен печат“.

Тој вели дека е лошо што владата уште еднаш потврди дека нема намера да воведе прогресивен данок, односно да ги даночи богатите, што беше едно од нивните главни ветувања пред да дојдат на власт.

– Во Македонија најбогатите 1 процент од луѓето плаќаат пониски даноци од сиромашните 20 проценти. Македонија има една од највисоките стапки на сиромаштија во цела Европа, а во исто време, најбогатите 1 процент земаат најголем дел од националниот доход во цела Европа. Овие работи можат да се исправат само со прогресивен данок, и на личниот доход, и на добивката. Но за жал, владата уште еднаш потврди дека нема намера да ги чепне богатите – вели Јовановиќ.

Од опозициската ВМРО -ДПМНЕ пак велат дека после вкупно 13 години како партија, и после 5 години како влада, СДСМ се откажа од нејзините даночни авантури и според нив партијата конечно прифатила дека рамниот данок воведен од ВМРО-ДПМНЕ е стабилен, развоен и предвидлив даночен концепт, поволен и за стопанството и за граѓаните.
Ковачевски пак, дополнително, по првичната прзентација на даночната реформа дообјасни дека не се откажале од идејата за прогресивно оданочување.

– Таа дискусија ќе продолжи во иднина. Но ќе имаме консултации и со стопанските комори и со бизнис заедницата, оние кои го плаќаат данокот за своите вработени. И ќе треба ново софтверско решение за УЈП, кое ќе треба да ги гледа вкупните примања во домаќинството – изјави премиерот.