Над 400 гости, околу 50 панелисти, три главни говорници ќе има на годинашниот Самит во организација на невладината „Македонија 2025“, што на 15 и 16 мај ќе се одржи во Скопје, а на кој главниот фокус ќе биде ставен на тоа како да дојдеме до повисоки стапки на раст на економијата. Во пресрет на Самитот, извршната директорка на „Македонија 2025“ Никица Мојсоска-Блажевски во разговор за „Слободен печат“ вели дека Организацијата е подготвена и отворена за поддршка на новата влада за постигнување на повисоки стапки на раст од 5 или 6 проценти. Таа посочи и дека се залагаат на еден нов начин за привлекување на инвеститорите, затоа што сега веќе немаме драматични стапки на невработност како пред дестина години кога инвеститорите ги привлекувавме по принципот „достапна и многу голема работна сила“. За поголеми инвестиции и за придонес на дијаспората, таа особено нагласува дека е важно третирањето на корупцијата.

Имаме депопулација на населението и истовремено иселување. Страда пазарот на трудот, а сигурно ќе се сложите дека без население не можеме да зборуваме и за економски раст. Имаме ли решение за овој многу голем проблем со кој се соочуваме?

Податоците од Пописот потврдија дека навистина имаме намалување на населението, а со тоа и намалување на оној дел кој се нарекува работоспособно население, што значи дека имаме и сè помалку расположливи работници. Тоа е нешто за што компаниите веќе подолго време укажуваат, па затоа и бараат увоз на работна сила.
Во однос на демографската политика, клучното прашање е како да се поттикне и дали може на среден рок да се зголеми популацијата. А, тоа зависи главно од условите за живот, од квалитетот на животот, бидејќи секој си бара решение, а тука предвид доаѓа и иселувањето. Истовремено, ако не може да се подобрат условите за новите поколенија, се намалува и стапката на фертилитет.
Кога зборуваме за обезбедување на работната сила, прво треба да се земе предвид дека едно од решенијата лежи во големиот резервоар што го имаме кај примателите на социјалната помош, или на гарантираниот минимален доход. Тоа е работоспособно население што може да се активира. Имаше реформи и секогаш зборуваме за активација, меѓутоа досега не сме виделе успешна политика како да се активира тоа население. Гарантираниот минимален доход е само една од бенефициите што ги имаат, и сите бенефиции заедно им гарантираат подобри услови за живот, или повисоки примања, отколку да примаат минимална плата. Така, постои една дестимулација да влезат на пазарот на трудот и да се вработат. И тие, или работат во неформалната економија, или целосно остануваат надвор од пазарот на трудот.
Второ, треба да ги искористиме можностите што ги нудат онлајн платформите за вработување. Треба да им обезбедиме можност на младите да останат во државата, па макар и да работат на онлајн платформи за странски работодавачи. Така, тие ќе бидат во економијата, ќе имаат релативно добри приходи остварени надвор, а парите ќе ги трошат тука и ќе придонесуваат кон растот на нашата економија.
Трето, потребно е со една голема кампања да се укаже дека во Македонија е убаво да се живее, дека условите надвор не се така лесни и дека можностите што ги нудат и домашните и странските компании се добри, платите постојано растат и може да се обезбеди пристоен живот. Но, треба да се работи на квалитетот на животот – на здравствените услуги, образованието …

Дали во услови на недостиг на работна сила и зголемени платите, странците имаат интерес да дојдат да инвестираат во Македонија?

Ние како организација се залагаме за промена на моделот, затоа што моделот за привлекување на работна сила по принципот „достапна и многу голема работна сила“ кој се применуваше пред десетина и 15 години, веќе не важи. Тогаш стапката на невработеност беше околу 35 проценти, а сега е 13 до 14 проценти и тоа не може да биде основа за привлекување на инвеститори. Новиот модел мора да се базира на високи технологии, на привлекување на инвестиции за кои ќе требаат високообразовани кадри, најчесто инженери, да се нудат одлични услови за работа со намалување на деловен товар на компаниите, односно нова регулаторна гилотина. Исто така, корупцијата е една голема пречки за привлекување на странските инвестиции, па и на инвестиции од нашата дијаспора. Сè додека е таква перцепцијата, при еднакви други услови, тие ќе одлучат да ги инвестираат своите пари во некоја друга земја, а не во Македонија.

Кризниот период никако да заврши. Но дали тоа зависи само од надворешни објективни фактори, од меѓународната нестабилност, или имаме и внатрешна вина?

Меѓународните ризици се многу големи. Прво беше пандемијата, па енергетската криза, и тоа се причини за пониските стапки на економски раст. Но, кога ќе направите споредба со слични земји, најчесто од опкружувањето, се гледа дека кај нив ситуацијата е многу подобра. На пример, во периодот 2021 – 2023 година, кумулативниот економски раст во земјите од регионот е 11 проценти, а во Македонија е само 3 проценти. Тоа укажува дека Македонија многу полошо се справила со овие кризи отколку земјите од регионот. Мора да имаме многу силен фокус на развојот, место да вршиме прераспределба на ист буџет за разни целни групи.