Недела е,  викендот полека минува, и наместо да уживате во последните часови слободно време, почнува да се појавува познатиот грч. Мислите за неодговорени е-пораки, состаноците еден по друг и веќе преоптоварената листа со обврски полека го преоптоваруваат денот. Ова чувство на непријатност има име – „Неделна анксиозност“ (Sunday Scaries) , пишува „Јуроњуз“ .

Иако може да звучи како лекомислен израз, науката покажува дека овој феномен е многу пораспространет и посериозен отколку што се мисли.

Според Американската академија за медицина на спиење (ААСМ), речиси 80 проценти од возрасните во САД имаат проблеми со спиењето во неделните вечери, повеќе од која било друга ноќ. Во Велика Британија, владина анкета покажа дека 67 проценти од возрасните редовно чувствуваат вознемиреност во неделата пред почетокот на работната недела, при што овој број се зголемува на 74 проценти кај лицата на возраст од 18 до 24 години.

Тоа може да биде знак на незадоволство од работата, но и знак дека очекувате премногу од себе кога станува збор за работата.

„Стресот на работа, недостатокот на сон и бескрајните листи со обврски“ се најчестите предизвикувачи, според ААСМ.

Последиците не се само психолошки

Студија од 2025 година спроведена врз постари возрасни лица покажа дека анксиозноста специфична за понеделник доведува до 23 проценти повисоки нивоа на кортизол, главниот хормон на стрес, континуирано во текот на два месеци.

Доколку не се препознае и не се лекува, состојбата може да го влоши менталното здравје, да го наруши сонот и да влијае на здравјето на срцето. Не се само оние кои не си ја сакаат работата.

„Неделната тага е многу индивидуално искуство“,  рекла проф. Илке Инчеоглу од Бизнис школата на Универзитетот во Ексетер, која раководи со истражувачки проект за овој феномен.

„За некои луѓе тоа е само благо чувство на непријатност. Но, за други, сериозно влијае на квалитетот на животот – тие чувствуваат вознемиреност, страв, не можат да учествуваат во активности со семејството или пријателите и често имаат проблеми со спиењето “, изјавила таа за „Јуроњуз хелт“.

Нејзиното истражување покажува дека вознемиреноста околу работната недела не е нужно поврзана со незадоволство од работата.

„Секако, ако не ви се допаѓа вашата работа, нема да ви биде удобно да се вратите во понеделник . Но, има и луѓе кои ја сакаат својата работа, се посветени на неа, а сепак чувствуваат тага или страв секоја недела“, додала таа.

Истражувачкиот тим анкетирал речиси 600 луѓе и спровел длабински интервјуа со 33 вработени за подобро да го разбере феноменот. Резултатите покажале дека 79 проценти од испитаниците доживеале неделна анксиозност – 37,3 проценти моментално ја чувствуваат, додека 42 проценти навеле дека ја доживеале и претходно.

Интересно е што немало поголеми разлики помеѓу половите, но помладите луѓе пријавиле значително поголема неделна анксиозност.

„Откривме дека постои врска со возраста. Колку сте постари, толку е помала веројатноста да доживеете ваков вид анксиозност. Се чини дека низ различните фази од кариерата учиме да гледаме на работата поинаку “, рекла Инчеоглу.

„Понеделниците се нов пекол“

Д-р Одри Танг, психолог и авторка на „Водичот за благосостојба на лидерот“, верува дека неизвесноста е честопати поголем проблем, а не самата работа.

„Луѓето не се нужно загрижени за самата работа, туку за тоа што ги чека штом ќе седнат на своето биро. Наместо полека да се впуштат во денот, тие чувствуваат како веднаш да мораат да „трчаат во огнот“ – и да се прашаат: „Што ме чека сега и дали ќе можам да се справам со тоа?“ , изјавила таа за.

Пандемијата на коронавирусот и порастот на работењето од дома дополнително ги замаглија границите помеѓу работата и приватниот простор.

„За жал, можеме да го условиме просторот во кој работиме да предизвикува анксиозност – на пример, ако работите од кревет, тој простор станува место за размислување за работата, грижи… па кога ќе се обидете да заспиете, истите тие емоции се враќаат“, објаснила Танг.

Како да се справите со неделната анксиозност?

За некои луѓе кои се справуваат со тешки и перзистентни симптоми, можеби ќе биде потребна стручна помош. Но, и Инчеоглу и Танг предлагаат практични чекори за ублажување на чувството на анксиозност. Имено, Инчеоглу предлага да се заштити неделата со планирани активности: „Неделната вечер може да се резервира за филм со пријатели. Постојат многу докази дека физичката активност, социјалната интеракција и хобијата помагаат во борбата против анксиозноста“.

Како што додава, самите менаџери исто така можат да помогнат.

„Најдобро е да не испраќаат е-пошта за време на викендот или да размислат за преместување на утринските состаноци од понеделник во вторник – ова може да го олесни почетокот на работната недела“, објаснила таа.

Танг, исто така, ја истакнува важноста на малите промени што се лесни за спроведување: „Одделете го физичкиот работен простор од просторот за одмор – затворете ја вратата од канцеларијата дома или тргнете го лаптопот настрана ако работите во кујната или спалната соба“.

Како што додава таа, ако не можете да ги промените задачите на работа, фокусирајте се на она што можете да го направите – подгответе ја облеката, спакувајте оброк.

„На некои им помага медитација, лесна физичка активност, а на други свесни моменти во кои целосно се фокусираат на сегашноста: кога јадат, разговараат со семејството или пијат чај. Но, тоа мора да биде свесна одлука што ќе ја претвориме во навика“, заклучила таа.

Кога анксиозноста ги надминува границите

За повеќето луѓе, неделната анксиозност е непријатен, но минлив дел од работниот живот. Сепак, за други, таа може да влијае на големите одлуки. Според истражувањето на Resume.io, дури 20 проценти од членовите на Генерацијата Зет дале отказ поради неделна анксиозност, додека речиси половина размислувале за тоа.

Овие бројки може да изгледаат екстремни, но тие покажуваат како антиципативниот стрес може да ги обликува нашите одлуки. За некои, тоа е знак на незадоволство од работата, додека за други, тоа е индикатор за нереални очекувања или преоптоварување.

На крајот, неделната анксиозност веројатно никогаш нема целосно да исчезне. Но, Инчеоглу објаснува дека сфаќањето дека тоа не е само „смешен“ термин, туку мешавина од психологија, биологија и работна култура, е првиот чекор за нејзино надминување.

„Можеби тоа е знак дека не сте задоволни на работа, но може да биде и знак дека имате превисоки очекувања од себе. Во секој случај, тоа е можност да разговарате со вашиот менаџер и да ги преиспитате вашите деловни приоритети“, рекла таа.

И можеби, токму така, додава таа, ќе ги вратиме неделите без грижи и стрес.