Премиерот Христијан Мицкоски предложи, па се пишмани, Собранието да донесе закон за поништување на лустрацијата. Според извори од Владата, предлог-законот за огласување ништовност и поништување правни акти, дејства и правни последици од постапките на лустрацијата подготвен од владата на Зоран Заев, поради технички пропусти нема да се најде пред пратениците. Нема одговор дали лустрацијата – процес што го туркаше владата на Никола Груевски, а СДСМ беше против начинот на неговото спроведување, и кој длабоко го подели македонското општество, ќе биде поништена.
Официјално од Владата нема одговор зошто премиерот го доставил и по половина месец го повлекол предлог-законот за поништување на лустрацијата. Не добивме одговор ни од СДСМ и ДУИ, коалициски партнери во претходната влада, зошто ним законот им бил заглавен во Собранието речиси четири години.

Дополнителни консултации

Од Министерството за правда, пак, за „Слободен печат“ велат дека предлог-законот ќе биде вратен во Собранието по дополнителни консултации.

– Предлог-законот за поништување на лустрацијата кој беше подготвен од претходната влада е повлечен заради вршење дополнителни консултации, по што повторно ќе биде пуштен во собраниска процедура – велат од Министерството за правда.

Владата на 22 јули преку допис потпишан од премиерот Мицкоски, го информирала претседателот на Собранието Африм Гаши дека е потребно да продолжи законодавната постапка за неколку предлог-закони од претходната влада, меѓу кои и предлог-законот за огласување ништовност и поништување правни акти, дејства и правни последици од постапките на лустрација. Како претставник на Владата за законите е одреден министерот за правда Горан Филков.

На 1 август Гаши во електронска форма го доставил до пратениците предлог-законот и тој е ставен на дневен ред на пленарна седница. Владата на 9 август испраќа нов допис до Собранието дека предлог-законот го повлекува од собраниска постапка. По ова, Гаши на 12 август ги известува пратениците дека Владата доставила допис со кој известува дека го повлекува предлог-законот за огласување ништовност и поништување правни акти, дејства, мерки и правни последици од постапките за лустрација, поднесен под архивски број 08-33.

Од Кабинетот на претседателот на Собранието, на прашање на „Слободен печат“ зошто законот е тргнат од собраниска седница и дали евентуално предлог-решението ќе претрпи измени, велат дека законот од собраниска процедура го повлекла Владата.

Инаку, предлог-законот е изготвен во 2020 година од тогашниот министер за правда Бојан Маричиќ. Законското решение било доставено до Собранието, но пратениците никогаш не се изјасниле за него.
Доколку Собранието го изгласа предлог-законот, стануваат ништовни сите решенија на Комисијата за верификација на фактите, што беше формирана во времето на владеењето на ВМРО-ДПМНЕ и ДУИ. Луѓето, пак, кои беа опфатени со лустрацијата, ќе имаат право и на обесштетување од државата.
Целта на законот е заштита на правата и слободите на лицата утврдени со Уставот и со Европската конвенција за човекови права, повредени со донесени акти и одлуки на Комисијата за верификација на фактите и други надлежни органи. За спроведување на законот ќе бидат потребни дополнителни средства во Буџетот во висина на досудените износи за надоместок на штета.

Зошто би се поништувала лустрацијата?

Во образложението зошто треба да се донесе законот за поништување на лустрацијата се вели дека „начинот на кој Комисијата за лустрација ја вршела својата работа и намерата за целосно етикетирање на граѓаните и начин да се ослободат од лица што ‘не биле подобни’ за вршење на функцијата беше докажан со пресуди од Европскиот суд за човекови права и слободи, каде што се укажува за најбрутален напад врз интегритетот и угледот и достоинството на личноста. Многубројни и видни личности од културно-општествениот живот беа и останаа ‘жигосани‘ од работата на Комисијата. Комисијата со својата работа како успешен инструмент изврши атак на уставниот систем преку отстранување на претседателот на Уставниот суд, со што започна и продолжи еден од најтешките периоди забележан во извештајот на Европската комисија за Република Македонија како заробена држава“.

Според предлагачот, донесувањето на овој закон е предвидено и во Стратегијата за реформа на правосудниот сектор. Со цел надминување на проблемите и согласно бурните повеќегодишни реакции на засегнатите лица, но и целото општество, во 2015 година беше донесен Законот за престанување на важење на Законот за лустрација, но правните последици за поединците останаа и сè уште траат.

„Со новото предложено решение, се пристапува кон отстранување на штетните последици по лицата кои беа ‘жртви‘ на овие постапки пред Комисијата за верификација на факти, пред надлежните судови и пред другите органи“, се вели во образложението на предлог-законот.

Во 2020 година кога беше предложен законот бурно реагираше експретседателот на Комисијата за лустрација Томе Аџиев. Тој тогаш оцени дека „поништувањето на лустрацијата значи уривање на целиот правосуден систем“.
Тогашниот премиер Заев наведе дека со ова се отстрануваат последиците врз луѓето што биле жртви на овој процес.

– Нарачаните процеси од т.н. лустрација ќе останат само лоша меморија од времето на режимот – напиша Заев на Фејсбук.

Потпретседателот на ВМРО-ДПМНЕ Александар Николоски тогаш се огласи дека со предлог-законот за поништување на лустрацијата СДСМ се става во заштита на кодошите.
Силни критики за процесот на лустрација имаше и од Брисел. Целиот процес на лустрација уште од самиот почеток на работата на Комисијата за верификација на фактите во 2009 година беше проследен со контроверзии.
Во Македонија повеќе од 200 лица беа прогласени за поранешни соработници на тајните служби, а Законот, на овие лица им забранува да работат во државните институции.