На неколку денови пред објавувањето на новогодишната кошничка, литар масло за јадење, без разлика дали е домашно или увозно, во маркетите почна да се продава по речиси 100 денари за литар. Според податоците на ДЗС, лани едно македонско семејство купило 37,6 литри масло за јадење, пет килограми маргарин, 1,1 килограм путер и 300 грама свинска маст. Граѓаните реагираат дека се зачудени од новите поскапувања, бидејќи деновиве наидуваат на драстично зголемени цени на основните прехранбени производи.

Горанчо Лазов, директор на „Кристал 1923“, за „Слободен печат“ вели дека летоска прогнозирал 100 денари на литар масло, но дури за во март идната година, а претпоставките му се оствариле неколку месеци порано. Главниот фактор според Лазов е сушата, која ја зафати не само Македонија, туку и целиот регион.

– Ние сме увозно зависни од нерафинирано масло и сончоглед, а намалената понуда и зголемената побарувачка ги диктираат цените. Мојата идеја беше да се врати сончогледот на македонските ниви и тој процес го почнавме сами, но тоа очигледно не е доволно, без посериозна поддршка од Владата, што претпоставува и прераспределба на земјоделските субвенции. Капацитетот на „Кристал 1923“ (некогашната Маслодајна од Велес) е 40.000 тони и ние можеме да преработиме многу повеќе од тоа. Во 2018 година, на моја иницијатива, заедно со земјоделците, агробизнисмените и Владата се организираше една поголема кампања за договорно производство на сончоглед и од 2.000 тони, стигнавме до 10.000 тони домашен сончоглед. За какви димензии на сушата зборуваме, покажува податокот дека годинава откупивме само 3.000 тони сончоглед – вели Лазов.

Од обиколката што ја направи „Слободен печат“, може да се констатира дека на полиците во домашните маркети главно се нудат брендовите од домашните фабрики, има и српски зејтин, а многу ретко и унгарски, кој се нуди и за 140 денари за литар. Македонските производители оценуваат дека пазарот е добро снабден, не очекуваат криза, но не може да гарантираат како ќе се движи цената на овој производ во иднина. Организацијата за храна и земјоделство на ОН (ФАО), на почетокот на декември предупреди дека индексот на храна во ноември се искачил на највисоко ниво од април 2023 година, а како главен двигател го посочија поскапувањето на растителните масла. Србија држи 60 отсто од регионалниот пазар на масло за јадење.

Дел од домашните увозници за „Слободен печат“ потврдуваат дека и покрај тоа што нема официјална одлука на српската влада за забрана за извоз на маслото за јадење, во практика самите компании им ги откажуваат договорите или ги намалуваат количествата за нашата земја. Инаку, според Интервентната програма за поддршка во земјоделството за 2024 година, финансиската поддршка за сончоглед предаден во регистрирани капацитети за откуп директно или преку еден откупувач изнесува 5 денари по предаден сончоглед кај регистрирани откупувачи.

Македонија увезува масло од сончоглед најмногу од Србија. Лани учеството на нашиот северен сосед во вкупниот увоз на масло изнесувало 51 отсто (21 милион американски долари), потоа следуваат Бугарија со учество од 25 отсто, Украина со учество од 22 отсто, Унгарија, Албанија, Грција и БИХ, покажуваат податоците на „Тренд економи“. Во меѓувреме, според бугарските медиуми, поради тешката суша, земјоделците очекуваат слаб принос од сончоглед и пченка речиси низ целата земја.

Нашиот маргарин не оди во Србија, нивниот влегува кај нас, се крши договорот ЦЕФТА

Македонија молчи за нелојалната конкуренција, а Србија наместо слободни граници ни воведе квоти за извоз на земјоделско прехранбени производи што се на сила повеќе од половина година, а претходната, но и актуелната власт, не одговорија на ваквите заштитни мерки што ги воведе Србија, со кои се крши договорот за Отворен Балкан.
Еден од примерите е ограничувањето на извозот со квоти на маргарин и забраната за извоз на масло од Македонија во Србија, со што се создава нелојална конкуренција за која македонските власти молчат.
Велешката фабрика лани успеа да извезе околу 360 тони маргарин во Србија, но годинава овие бројки не се ни половина поради воведените квоти до Србија.
Но, Лазов тврди дека и натаму трае забраната за увоз на маргарин во Србија, иако тоа е нетарифна бариера и не е во согласност со договорот ЦЕФТА.