Словенечката книжевна критичарка Диана Пунгершич напиша осврт кон словенечкиот препев на збирките „Извештаи на Рисот“ (2016) и „Јазик и леб“ (2019) од македонскиот поет Славе Ѓорго Димоски, а истиот го пренесуваме со превод на Драгана Евтимова

На книжевен план за првпат се запознаваме со Славе Ѓорго Димоски, и тоа за среќа во дизајнираната збирка, во која најпрво ја читаме неговата последна поетска збирка „Извештаи на Рисот“, а потоа избор од опусот со наслов „Јазик и леб“ (за жал, само судејќи по насловот од оригиналот) што го има подготвено самиот автор.

Таквото прво претставување на поетот е сосема во ред, бидејќи истовремено се запознаваме со интегралното дело на авторот и добиваме увид со кои прашања се занимавал поетот во минатото, што во случајот на Димоски навистина не се малку, бидејќи станува збор за еден од централните македонски поети, кој на сцената е од 1979 година.

А тоа е знаењето, (нe)способноста да се види невидливото, а истовремено и да се отелотвори некаков вид на црвена нишка од целиот опус. Затоа не нѐ изненадува што поетот како централна фигура во книгата го одбира рисот, како едно од најмистериозните животни со разгранета симболика. (За споредба еве и две збирки: „Тигар“ на Томислав Маријан Билоснич или „Змеј“ на Мете Кушар.) Рисот е познат како тотемско животно, мајстор на трпението, учител на молчењето, видовитоста, во тарот картите е претставен како архетип на аџијата… А сето ова е од суштинско значење за разбирање на песните, за рисот, односно за сето тоа што низ редоследот на песните дава значење во симболиката, како авторот, така и ние истовремено го разбираме од песните.

Во нив оваа дива мачка функционира како суперего на поетот, но и како нерешлива мистерија, односно како метафора на самиот живот. Рисот е митологија, генеалогија, (зла) судбина, време и простор, погон, (наша) природа: „рисот како и јазикот / ја гласи својата порака /- го отвора јазикот/ и од него излегува / едно мало сонце / со кое си игра / со кое се преобратува/ во молња и во сенка / и рипа врз месото / што се буни против крвта / земјата против водата/ а огнот против небото“. Извештаите на рисот се мистериозни, но и застрашувачки, а истовремено делуваат и свети, бидејќи со смртта ја носат вистината за ѕвездите: „останаа само знаци/ од златните ѕвезди/ врз ноќните лисја“.

Во антологиското дело духовно-мистичното чувство од рисот се преселува (назад) во исповедникот и (неговиот) јазик, во зборовите, односно неговата (телесна) борба со нив. Апсолутно, скриено и фатено некаде меѓу јазикот и лебот на најразлични начини се воспоставува и открива како оска на животот и поезијата, што во споредба со извештаите на Рисот првично е помалку зборлива, фрагментирана, уште поживописно заплеткана во противречности: „Понекогаш имајќи го јазикот / Како единствена решетка за кафез / Погледнувам длабоко во себе / Како низ матно стакло“.

Бог односно одвишниот поет лови архетипски слики и индивидуално се воочени религиозни мотиви и ликови. Во песните ги сретнуваме Марија, Каин, Јуда, ангелот, одиме по Елеонската Гора, ги гледаме катедралите, присуствуваме на Тајната вечера, а најчесто се бориме со субјекти од светлината, огнот, правот, празнината. Мотивот не е барокно заситен, ниту се полни со чувство на тежина, обременетост, стегнатост, напротив, и покрај сѐ постои напрегнатост, за да ги победи слепилото и смртта, за да најде контакт со Бога, во песните владее некакво своевидно помирување, дури и смиреност во вечната спознаена и поетска борба: „животот си го зема на себе / сопствениот очај“.

Во овие песни скептицизмот парадоксално ја зајакнува верата (но и човекот), животот ја враќа мистичната димензија, а јазикот не дозволува (ништо) да се прикрие, дури ниту сопствената немост: „Оваа е нема земја, јас сум нем човек… јас сум / нем… нем… ммм. Човек“.

(Текстот е објавен во „Културен печат“ број 152, во печатеното издание на весникот „Слободен печат“ на 29-30 октомври 2022)