Силите за безбедност распоредени низ најголемиот казахстански град Алмати за да ги заштитат граѓаните и имотите по еднонеделните бурни протести практично и нема што да штитат. Улиците се пусти, а продавниците се опљачкани и празни по налетот на толпата што се судри со полицијата, запали објекти на јавните институции, но не го поштеди ни имотот.

Министерството за внатрешни работи објави дека ситуацијата вчера била мирна, а го соопшти и црниот биланс од еднонеделните улични пресметки, најмасовните и најкрвавите откако Казахстан се раздружи од Советскиот Сојуз – 164 загинати и 7.939 приведени лица.

Немирите почнаа пред една недела, поттикинати од либерализацијата на цената на горивата, која претходно беше строго ограничена од властите. Граѓаните особено силно беа погодени од поскапувањето на гасот, иако со просечната месечна плата е 250.000 тенги (575 долари) и со стапка на невработеност под 5 отсто имаат релативно висок стандард во споредба со другите земји во регионот. Просекот, сепак, го прикрива длабокиот јаз во распределбата на огромното богатство стекнато од извозот на нафта, природен гас, ураниум и скапоцени метали, па значителен дел од населението имаат многу пониски примања, за разлика од пребогатите тајкуни.

Претседателот Касимжомарт Токајев неколку пати деновиве изјави дека насилствата биле разгорени од вооружени лица, кои поминале терористичка обука во странство, но не кажа на кои информации го темели тоа тврдење.

– Сите настани во Алмати и во неколку други региони во земјата покажаа дека Казахстан беше на удар на оружена агресија од добро координирани терористички групи обучувани во странство. Според првичните информации, меѓу напаѓачите имало и лица со искуство од борбени зони, во редовите на радикални исламистички групи – објави Министерството за надворешни работи, без да посочи која било исламистичка група.

Конкретно посочување на одговорноста немаше ни во заклучокот од вонредната седница на Советот за национална безбедност.

– Мислам дека имаше некаков вид заговор во кој биле вклучени домашни и одредени странски деструктивни сили – изјави државниот секретар Јерлан Карин.

Политичка пресметка меѓу Токајев и Хазарбаев

Западни аналитичари забележуваат траги на политичка пресметка помеѓу приврзаниците на веќе сменетиот долгогодишен лидер Нурсултан Назарбаев и на неговиот наследник Токајев. Претседателот пред една недела го разреши Назарбаев од Советот за национална безбедност и се постави себе си на неговото место. Во исто време беше разрешен, а потоа и приведен, под обвинение за предавство, шефот на разузнавачката служба Карим Масимов, кој важи за близок сојузник на Назарбаев и беше на челото на два владини кабинети.

Поранешен висок казахстански функционер завчера изјави за Ројтерс дека претседателот Токајев мора да дејствува брзо за да ја зацврсти контролата врз институциите, поради што се очекува чистка во институциите, особено во раузнавањето, полицијата и војската.

Граѓаните, пак, се соочени со последиците од „чистката“ од пљачкосувањата во продавниците.

– Ограбиле сѐ. За три дена ја украле целата стока. Загубите се огромни. На многумина не им остана ништо за да преживеат – изјавил за Ројтерс Андреј Михајлович, откако по четири дена прв пат влегол во продавницата за облека што ја води во трговски центар во Алмати.

Искршени прозорци, урнат трговски центар

Трговскиот центар бил практично разурнат, со искршени прозорци и излози. Пред влезот стражареле војници, кои повремено стрелале во воздух за да ги обесхрабрат луѓето што се собирале пред центарот. Во моментот кога кулминираа насилствата, претседателот им даде одобрение на припадниците на силите за безбедност да пукаат без предупредување во луѓе, ако сметаат дека им е загрозен животот.

– Пљачкашите ги искршија стаклата, упаднаа во центарот и прво удрија врз банкоматите. Секако дека бевме исплашени. Пукаа во нас. Стражарите се обидоа да го одбранат центарот со млазеви од вода, но попусто – додава Једил, опишувајќи го првиот ден од нередите.

Политичкиот аналитичар Досим Сатпајев смета дека јадрото на разгневената толпа што ги нападнале кордоните пред државните објекти биле невработени млади луѓе од сиромашни семејства.

– Околу големите градови можете да најдете многумина млади невработени луѓе, кои потенцијално се агресивна маса. Тие луѓе се обидоа да ги злоупотребат протестите во Алмати за да ги задоволат сопствените интереси – вели Сатпајев.

Тој смета дека Казахстанците се разочарани поради тоа што заминувањето на Назарбаев, по 30 години на власт, ништо не се променило.

– Борбата за власт помеѓу Назарбаев и Токајев, кој сѐ уште нема целосна моќ, е сериозен ризик за стабилноста на Казахстан. Можеби битката за превласт не е меѓу двајцата лидери, туку меѓу влијателни луѓе од тесните кругови околу нив – вели аналитичарот за Ројтерс.

ВИДЕО | Извештај од Казахстан: Овде е хорор, градовите се уништени, улиците празни