Државниот музичко-балетски училиштен центар „Илија Николовски-Луј“ во Скопје веќе 76 години образува кадри од музичката и балетската уметност кај нас, а со доаѓањето на директорската функција на проф. м-р Даница Стојанова, се чини дека активностите на центарот дополнително се интензивираа.

Новогодишниот концерт на вокално-инструменталниот оддел при ДМБУЦ „Илија Николовски-Луј“ – Скопје, што се одржа на 23 декември во Музејот на македонската борба за самостојност, беше една од последните активности на учениците за оваа година. Во програмата на центарот е планиран уште еден настан за оваа година на 28 декември, кога ќе се претстават учениците од насоката за традиционална музика и игра.

Веќе шест месеци со ДМБУЦ раководи проф. м-р Даница Стојанова, која во реализацијата на програмите и активностите на центарот го вложува целото свое професионално и животно искуство, но и љубовта кон музичката уметност.

Во текот на декември се одржаа повеќе концерти на ученици од ДМБУЦ „Илија Николовски-Луј“ – Скопје со мото „Ние сме Луј“. Дали тоа е вообичаена практика на училишниот центар?

– Декември е месец полн со настапи на младите уметници, ученици во ДМБУЦ „Илија Николовски-Луј“. Центарот има околу 200 вработени наставници, кои работат во клавирска, гудачка, дувачка, наставно-теоретската класа, тука е балетскиот оддел, како и насоката по традиционална музика и игра. Традиционално сите наставници прават новогодишен, односно завршен концерт во полугодие на својата класа и ја претставуваат својата работа пред родителите како најверна публика. Оваа година се случија повеќе настани – настапи надвор од центарот, кои беа дел од мојата агенда и работна визија, но малку стравував заради специфичниот и тежок период со пандемијата дали воопшто ќе бидат реализирани.

На моја голема среќа, работите се движат со неверојатно одлична енергија и сѐ оди според планираното. По незаборавниот Концерт за патрониот празник на училиштето, одржан на 20 октомври во големата сала на Филхармонија, се постираа многу фотографии од настанот на кои можеше да се види и забележи голема радост, среќа, гордост, љубов и заедништво кај учениците и сите нас, вработените во центарот. Оттука излезе идејата за мотото и тоа го спакувавме со хаштаг „niesmeluj“. Оттогаш секој наш настан или настап го одбележуваме со хаштаг „ниесмелуј“ и тоа стана многу симпатично, а воедно за нас е добро зашто се зголеми популарноста и интересот како музичко-балетски училиштен центар.

Продолжуваме со она што сме го започнале и кое трае веќе 76 години. Можеби сјајот и работата е поразлична, но идејата е таа, да го претставиме центарот во најдобро светло и да се овозможи реализирање на најубавото нешто, а тоа е откривање на талентираните деца и нивно уметничко подготвување и претставување во јавноста, односно пред нашата, па и светската публика.

Со каква цел се организираат концертите на учениците?

– Концертите се одлична можност за учениците да ја претстават и да ја изразат својата музикалност, работа, персоналитет и уметнички развој. Концертот како форма е единствен начин каде што секој млад уметник прогресира, преку настапите тој/таа расте и се надградува. Сцената е најсветлата точка за развојот на уметникот и со тоа мора да се почне од најрана возраст. За мене како раководител, организирањето на настапи и концерти на учениците е многу важен аспект, тоа е една од главните точки зацртани во мојата агенда. Нашиот центар освен што образува, како главна дејност, има за задача и да ја изрази уметноста, а таа бара сцена и откривање на сработеното, односно претставување на музиката, песната, балетската игра, фолклорната песна и традиција. Концертите како форма се одлични за популаризација на младите уметници и на центарот.

Што за младите изведувачи и уметници значи уште во периодот на образование да се настапи пред публика?

– Настапот пред публика е растење во секој поглед. Што повеќе успешни настапи, толку побргу до целта, а тоа е, всушност, и сонот на секој млад успешен уметник – да застане на сцена и да ја раскаже својата музичка приказна. Секако дека сите нема да станат концертни уметници, но секое дете кое посетува настава во нашиот центар излегува на концертен подиум и има свој настап. На сцената се откриваат многу важни елементи и симптоми, ако може така да се изразам. Има деца што на сцена се среќни, ослободени, со посебна динамика и енергија, но и деца што се нервозни, чувствуваат трема, немоќ и не се секогаш среќни на настапот. Тука, всушност, се случува најголемата селекција на учениците и тие самите одредуваат како и каде понатаму. Многу од нив продолжуваат да се радуваат и остануваат на сцена, а останатите се од другата страна на сцената и се пресреќни како публика, со што нашата цел е остварена.

ДМБУЦ е училиште од посебен интерес за државата. Дали како такво е соодветно поддржано од државата?

– Нашиот центар, како еден од најголемите и единствен во државата, е под ресорот на МОН. Мојата соработка, како главен линк на ДМБУЦ „Илија Николовски-Луј“ со Министерството за образование и наука, започна многу професионално, сме во континуиран дослух за сите нешта. Центарот по 15 години доби ново концертно пијано „петроф“ исклучиво поради поддршката од МОН, се наметнавме преку Бирото за развој на образованието (не беше лесно, но успеавме) да отпочнеме со професионални промени и тоа оди тековно. Имаме и проекти што очекуваме дека Министерството за култура ќе ги поддржи. Ако се продолжи со вакво темпо, ќе следуваат вистински промени со успеси.

Истовремено, за жал, сите политички збиднувања, промени, стресови и немање доследност во замислената, напишаната агенда делуваат и придонесуваат за нестабилност кај сите нас. Во овој момент, мене како раководител на институцијата, најважно ми е сплотувањето и еднаквоста на вработените во центарот за да можеме да се наметнеме на државата како тело кое не познава и не признава политика, религија, етнички интереси, туку само прогрес во образованието, културата и уметноста. Од тоа ќе зависи како ќе се наметнеме на државата, како ги браниме и штитиме нашите интереси. Само како единствено јадро можеме да бидеме слушнати секаде, а тоа обединување веќе се случува на моја голема среќа. Нашето училиште е расадник на таленти кои подоцна се образуваат во повисоките институции, но сите својот пат го започнале во „Луј“. Во сите оркестри, Филхармонија, Опера и балет, па и Здружението на џез-музичари и многу други новооформени камерни оркестри свират уметници кои завршиле во нашиот центар. Оттука, нема да сум скромна ако дефинирам дека ДМБУЦ „Илија Николовски-Луј“ е мајка на целата развиена државна уметничка и образовна платформа, каде како кадри делуваат и работат „лујовци“.

Во музичката и балетската уметност покрај знаењето со кое се стекнуваат учениците, неопходен е и талент за совладување на материјалот. На кој начин се поттикнува развојот на талентираните ученици?

– Зад секој млад, талентиран и успешен ученик стои професионален ментор-наставник и менаџерска куќа, односно училиште кое има за цел да ги открие, изгради и пласира талентираните ученици. Тоа е долготраен процес, се започнува од најмала возраст со едуцирање на учениците, по пат на испити, аудиции и настапи се селектираат, односно откриваат добрите и даровити деца. Секако за да продолжат и успешно завршат во целата приказна на децата им треба континуирана мотивација, интересна програма, следење семинари кај врвни мајстори на инструментот, од мали нозе треба да се учат на дисциплина, јавни настапи, учење и запознавање со уметноста во целина, да знаат за историјата на уметноста, да се насочуваат на читање стручна литература, запознавање со етиката и естетиката и со сѐ што е поврзано со најубавата уметност – музиката. Од големо значење е и поддршката на нивните родители. Влегувањето и занимавањето со уметност не е евтина работа, бара големи жртви, многу работа, дисциплина и неуморно надградување и едуцирање. Големата и најбезболна работа во целиот процес е присуството на љубовта, која како светулка ги лекува сите падови, како и успеси за правилниот развој на талентираниот ученик, односно млад уметник.

На директорската позиција сте половина година. Со каков личен предизвик ја прифативте функцијата?

– На 3 јуни дојдов на оваа позиција и сега не е време, ниту место, да кажувам со што сѐ се соочив на почетокот. Како единствен кандидат со сите потребни документи за ваква функција бев одбрана и предложена од Училишниот одбор на училиштето, а понатаму избрана од МОН. Во центарот сум од дете, а како наставник со 30-годишната работа оформив своја класа на врвни млади професионални уметници пијанисти познати на домашната и на светската уметничка сцена. Во овој период од мојот живот сметам дека треба да дадам и оставам белег во центарот заедно со сите мои колеги што ја поддржуваат мојата визија и професионална работа. Да бидам искрена, не гледам никаков предизвик, не овде и не сега во овој период, но чувствувам должност да го дадам најдоброто од мене за центарот и да ги раздвижам и инспирирам младите колеги, затоа што сѐ е една брза трка и времето лета, а на младите мора да им се даде до знаење дека не се на маргините, ами дека се нашата иднина и наши наследници и дека треба да дадат свој влог и печат на работното место, а истовремено да научат како да одат кон подобро.

Веќе две години светот живее во вонредни услови на ковид-криза. Колку целата ситуација влијаеше врз квалитетна реализација на наставата?

– Ковид-кризата е исто процес и тажна приказна која нѐ направи да бидеме несигурни, несреќни и истовремено патетични. ДМБУЦ „Илија Николовски-Луј“ како центар работи според сите дадени протоколи од МОН. Многу од вработените, а има и ученици, сме вакцинирани. Се носат маски, во училиштето никој не смее да влезе без најава, имаме континуирани дежурства, секојдневно се прави извештај за состојбата во центарот, се пријавуваат заразени од ковид-19, одат во изолација, наставата во тој случај оди преку платформата на „тимс“ за да не се губат часови. На целата оваа несреќна светска ситуација, ДМБУЦ не престана со концерти, проекти, настапи.

На самиот почеток во септември учествувавме на настанот „Музичка вечност“ со целовечерен концерт во хотел „Хилтон“, каде што домаќини беа претседателот Стево Пендаровски и првата дама Елизабета Ѓоргиевска. Веднаш потоа се одржа концерт во големата сала на Филхармонија по повод патрониот празник на училиштето. Имавме семинари по пијано и виолончело со светски уметници во соработка со „Скупи фест“, учениците од балетскиот оддел земаа учество во претставата „Жизел“ во соработка со Националната опера и балет, организиравме трибина со предавачи на тема „Периодизацијата на македонската забавна музика од почетоците до 2020 година“, наши ученици флејтисти настапија во Подгорица, Црна Гора, во соработка со здружението „Полихимнија“, на роденденот на УНИЦЕФ, 11 декември, имавме настап со хорот (диригент Бехар Весели) и камерниот оркестар (диригент и оркестрација Ле Фи Фи), изведени беа песни на Тоше Проески (оркестрација Дамјан Темков), како и балетски точки (кореографија Сања Шутевска, Слаѓана Спасеновска, Александра Кочовска и Марија Митровска) во спомен-куќата на Тоше Проески во Крушево. Истиот ден детскиот хор „Пиколо“ (диригент Весна Димчевска) настапи на Божиќен базар во хотел „Мериот“. Во соработка со „Просветно дело“ нашите млади гудачи (ментор Наташа Стојановска) и балетски играчи (ментор Маја Митровска Богојевска) настапија во Македонскиот народен театар. На 16 декември настапивме во резиденцијата на претседателот Стево Пендаровски на Водно, на 21 декември го промовиравме новото пијано со два концерти, а на 23 декември во Музејот на македонската борба се одржа завршниот новогодишен концерт на училиштето, каде Фондацијата „Луј“ им врачи награди на највредните и најталентирани ученици за учебната 2020/21 година. На 28 декември во истата сала ќе се одржи концерт и презентација на носач на звук од насоката за традиционална музика и игра. Изработено е и видео со пиесата „Канон“ од Палхелбел (снимање и монтажа, ментор Јован Бицевски), кое ќе се емитува на ТВ-каналите во Белград, Нови Сад и други центри. Повеќе од 100 концерти се одржани во нашето училиште, а сите овие настани се реализираа благодарение на квалитетната и успешна настава во училиштето.

Какви се плановите на училиштето за следната година?

– Најпрво посакувам да ја дочекаме Новата 2022 година здрави и среќни, а потоа продолжуваме со амбициозните планови. Се надевам дека ќе ја подобриме физичката функција на објектот, ќе обезбедиме нови инструменти и, секако, ќе го направиме светот поубаво место за живеење со нашата музика, балет и традиција. Од тука се излезени сите наши врвни уметници, денес светски амбасадори и презентери на нашата македонска сага. Продолжуваме со нашата агенда и следната година. ДМБУЦ како центар бил и ќе остане главен столб и директен креатор на културата и уметноста во државата.

(Интервјуто е објавено во „Културен печат“ број 111, во печатеното издание на весникот „Слободен печат“ на 25-26 декември 2021)