Композиторката Јана Андреевска со изложбата на акварели „Мапирање на спокојот“ ја покажа и својата друга уметничка дарба, така што покрај компонирањето, и сликањето стана нејзина уметничка преокупација.

Композиторката и професорка на Факултетот за музичка уметност во Скопје, Јана Андреевска, во историјата на македонската современа музика е впишана како првата композиторка во Македонија. Нејзината досегашна професионална работа главно се поврзуваше со музиката. Имајќи предвид дека потекнува од уметничко семејство (нејзини родители се писателите Оливера Николова и Цане Андреевски), повремено имала привилегија да ги изразува и другите свои уметнички дарби.

Во последниве неколку години Андреевска се посвети на сликањето, а со изложбата „Мапирање на спокојот“ ја покажа својата фасцинација од акварелот.

Каква лична желба остваривте со изложбата „Мапирање на спокојот“, поставена во КИЦ-Скопје?

– Искрено, да не беше силниот поттик од позитивниот одзив на сите што на овој или оној начин гледаа што сликам, меѓу кои имаше и доста професионални уметници и познавачи – којзнае кога и дали воопшто ќе помислев дека треба да направам изложба. Така, барем на почетокот на нејзиното осмислување, како повеќе да ја исполнував нивната желба, иако како што течеа подготовките, се разбира постепено таа стана и моја.

Со сликањето на делата почнавте во периодот на ковид-пандемијата. Што сликањето во тој период значеше за Вас?

– Уште на самиот почеток на пандемијата ми беше сосема јасно дека нè чека еден подолг период со радикално престројување на целото наше секојдневие и, таква каква што сум скроена, како и секогаш решив да гледам на позитивната страна и да ја искористам ретката шанса без никаков притисок да се позанимавам со многу нешта за кои претходно не сум имала време.

Акварелот одамна ме фасцинираше. Претходно повеќе цртав. Случајно наидов на една веб-страница на интернет со секакви креативни курсеви, меѓу нив и такви за основите на акварелот и уплатив еден таков што почнуваше од нула. Како прваче вежбав потези со четкичката, градирање на боите од најсветла до најтемна нијанса итн. И покрај тоа што таа занимација тогаш не резултираше со конкретни дела, самото практикување на техниката ми носеше некој убав мир, веројатно поради сето тоа сето шлапкање и мацкање со водата, поради начинот на кој таа се простира по хартијата. Имаше нешто детинесто во тоа. Продолжив со мали сликички на цвеќенца, пердувчиња и понатаму си задавав сѐ посложени и посложени предизвици и на тој начин напредував.

Акварелот е специфична техника. Како, или од кого, ги дознавте финесите на техниката?

– Интернетот денес е полн со безброј корисни видеа за сè и сешто, треба човек само да посака нешто да научи. Може да се научат многу „штосеви“, некои ми користеа, некои не, бидејќи на крајот, како и за сè друго, сепак е најважна редовната работа со која се стекнува осет. Така што, може да се каже дека сум самоука. Не мислам дека сум ги совладала сите финеси. Некои работи сè уште ми се чинат недостижни, но тоа само ме поттикнува да продолжам понатаму.

Вие сте првата македонска композиторка. Која е разликата во процесите на компонирање и на сликање едно дело?

– Мислам дека музиката е многу посложена во секоја смисла, и како медиум и како креативен процес во кој композиторот е само почетната алка во синџирот. Моите музички идеи се такви што честопати зреат со месеци пред да се конкретизираат. Тоа чување, носење на идејата во себе подолг период, честопати е напорно, бидејќи во меѓувреме ме прекинуваат секакви други активности. Моментот кога финално ќе се оформи во форма на запис, на некој начин претставува ослободување од тој товар. Но, потоа доаѓа оној другиот – за да се круниса тој процес со изведба, зависите од цела мрежа музичари/соработници и многу други дополнителни технички услови, инструментариум итн. Во тој процес на секој чекор некоја алка во синџирот може да потфрли, резултатот постојано зависи од други и независно колку вие нешто добро сте искреирале во вашиот дел од работата, крајниот резултат може да биде крајно разочарувачки.

Во сликањето го немам тој притисок, се разбира во голема мера и поради тоа што тоа ми е само едно многу сериозно хоби, но и поради самата природа на медиумот, барем каков што јас го доживувам, медиум во кој сте повеќе сами. При сликањето резултатите многу побргу се материјализираат и за вас како креатор, но и за други. Можете да видите што сте сработиле денес. Може утре ќе го фрлите истото, незадоволни, и ќе почнете одново. Но, сепак имате нешто во опиплива материјална форма што следниот ден можете да го гледате од страна. Во музиката сè е многу поапстрактно. Покрај тоа, во музиката манипулирате со времето, а тоа е категорија што многу индивидуално се перципира. Во почетните фази на оформување на музичката идеја, некогаш ни сами себеси не можете да си објасните што е тоа што сакате да го постигнете, кој е тој звук што ви се врти по умот.

Потекнувате од уметничко семејство. Колку најблиското опкружување делува на уметничката инспирација?

– Опкружението во кое јас израснав и се образував беше најубавото што би го посакала, со родители што ме поддржуваа во сите мои пројавени интереси, со дом во кој на дофат на рака имаше изобилство од литература, уметност, па дете како мене беше постојано инспирирано од нешто. Во истовреме, тоа беше дом во кој, исто така, се негуваа и работливоста, посветеноста, чесноста и скромноста и многу други особини што ми беа скапоцени понатаму во животот и кои ми помогнаа и со најтешките животни предизвици да се соочам со двете нозе цврсто наземи. Свеста за привилегираните услови во кои ги поминав детството и младоста уште од рана возраст кај мене создадоа и едно многу изразено чувство на одговорност во однос на тоа како ги развивам и ги надградувам моите дарби (барем оние што беа очигледни уште од најрана возраст).

Изложбата требаше да биде проследена со концертна премиера на Ваше композиторско дело. Што работите на композиторски план во овој период?

– Всушност, поточно е дека требаше изложбата да биде придружна кон концертот на отворањето на ДММ 2025. За жал, концертот се откажа поради деновите на жалост, а потоа беше невозможно музичарите наново да се букираат за толку краток период. Следно, ме чека работа на две нарачки од странство, композиции за мешан хор и за едно дуо.

(Интервјуто е објавено во „Културен печат“ број 277, во печатеното издание на весникот „Слободен печат“ на 18-21.4.2025)