Мултимедијалниот локациски специфичен перформанс „Алхемија на дивината“ на 26 и 27 јуни ќе се изведува на различни локации на Вевчанските извори, а деталите за проектот ги дознаваме од Јасмина Билаловиќ од Културниот центар „Медиа артес“ од Охрид.

Живописното Вевчани е избрано како локација за изведба на уметничкиот проект „Алхемија на дивината“. Проектот ќе ја предизвика публиката да размислува за природата на времето, конечноста и постоењето, поттикнувајќи интроспекција за тоа како сме живееле и како живееме, како се менуваме и како комуницираме.

Уметници ментори во проектот се Алесандро Ола, Јелена Вуксановиќ, Атила Антал, Вишња Жугиќ и Јасмина Билаловиќ, додека изведувачки уметници се Риџет Ферати, Надја Лукановска, Симона Димковска, Ива Дамјановски, Тереза Лазарев, Теодора Ежовска, Виктор Танасковски, Кристијан Караџовски и Маја Стајнберг. Деталите за проектот ги дознаваме од Јасмина Билаловиќ.

Низ каков процес е создаден мултимедијалниот перформанс „Алхемија на дивината“?

– Перформансот е создаден низ колаборативен, истражувачки процес во кој беа/се вклучени уметници од различни дисциплини (актери, танчари, вокални изведувачи и музичари, ликовни уметници) од Македонија, Србија, Италија и Холандија. Овој процес се одвива(ше) во неколку фази, во рамки на проектот „Ритуалот во современото општество“ (кој, пак, е дел од подолгорочниот проект „Сиот свет е сцена – Имерзивен и партиципативен театар како алатка за адресирање на општествени прашања и предизвици“) почнувајќи со серија работилници во март годинава, по која следуваше серија работилници во мај (и двете во КСП „Центар-Јадро“ во Скопје), а кој се заокружува со последната и завршна фаза, на избраната локација во Вевчани, каде што на 26 и 27 јуни перформансот неколкупати ќе биде изведен.

Вклучените домашни уметници од различни дисциплини, кои се во различни фази на својот кариерен развој, под менторско водство во областите на драматургија, просторност, звучен амбиент, физичка и гласовна експресија, низ структурирани експериментални задачи и насоки ја истражуваа темата на ритуалот и ритуалноста, кои се ритуалите на денешниот човек во современото капиталистичко, консумеристичко општество и кој е нашиот однос кон наследството на нашите предци. Истражувавме, на пример, како и кога т.н. обичните, секојдневни рутини стануваат ритуали; како тие можат да добијат нова форма и значење, и нови, ритуални простори; како просторот и сетилните искуства влијаат врз ритуалот итн.

Од каде се роди идејата за работилница на тема „Ритуалот во современото општество“ и каква е нејзината цел?

– Темата одамна нѐ интересира и преокупира мене и моите колеги и соработници, драматургот Јелена Вуксановиќ и композиторот Алесандро Ола, и секој од нас ја истражува веќе подолг период. Идејата се роди од нашата желба за соработка и заедничка креација, како и од потребата, како уметници и луѓе, да го продлабочиме истражувањето на оваа тема и во процесот на заедничка креација да вклучиме поширок круг помлади колеги уметници од повеќе области.

Имајќи предвид дека во нашата средина не се создаваат баш често интердисциплинарни и локациски специфични перформанси, една од целите беше/е преку практична работа вклучените домашни уметници да се запознаат и стекнат искуство во одредени пристапи и алатки за создавање имерзивни искуства за публиката и заедницата.

Една, пак, од целите на перформансот е со ова непосредно искуство што го создаваме за публика да ја подигнеме свеста за прашањата поврзани со животната средина; создавајќи ритуален простор да ги предизвикаме актуелните емоции и општеството додека ја истражуваме медитативната интроспекција.

Перформансот, исто така, го адресира конфликтот помеѓу ритуалноста и капиталистичката потрошувачка и консумеризам и ги поврзува архетипските и вредностите на генерациите на нашите предци со современиот контекст. Ова уникатно искуство има за цел да поттикнува критичко размислување, саморефлексија и внатрешен индивидуален раст, обезбедувајќи простор за трансформација.

Како заклучок, интердисциплинарниот перформанс на темата „Ритуалот во современото општество“ ќе понуди уникатно и моќно искуство за секој што сака да ја истражи улогата на ритуалноста во денешниот свет. Преку звук, гест и моќни изведби, уметниците имаат за цел да ја пренесат публиката во една поинаква реалност, која истовремено е и древна и модерна, света и трансформативна.

Каква беше функцијата на менторите, а каква ќе биде улогата на изведувачите на перформансот?

– Улогата на менторите беше/е на домашните уметници (кои ќе се и изведувачи во перформансот), да им ги пренесат своите искуства и знаење во различните аспекти на создавање на имерзивни и локациски специфични перформанси и, низ колаборативниот процес на работа на овој конкретен перформанс („Алхемија на природата“), да го водат процесот на истражување и да создадат контекст во кој вклучените домашни уметници ќе можат да ги прошират границите и вообичаените, традиционални „улоги“ кои како уметници ги имаат во своите примарни дисциплини (било тоа да е театар, танц, музика, визуелна уметност), да се запознаат и ги усвојат вокабуларите и начините на работа од другите уметнички дисциплини, притоа развивајќи се во целосни автори.

Улогата на изведувачите беше/е, со своите идеи и лични истражувања на темата и задачите, но и со своето професионално искуство и знаење, да бидат активни создавачи на перформансот.

Зошто перформансот е планирано да биде изведен во Вевчани?

– Од самиот почеток перформансот беше замислен да се изведува во контекст на природата и природниот пејзаж. Во подготовките мапиравме повеќе можни локации во Југозападниот регион, водејќи се при тоа од одредени параметри што ќе овозможат изводливост на нашата замисла. Изборот е Вевчани затоа што општината, покрај извонредната природа, ја има потребната инфраструктура, а клучно беше тоа што заедницата е вистински жива.

Локалното КУД „Дримкол“ работи со врвна посветеност и квалитет во негување и враќање во живот на нематеријалното и духовното културно наследство, а дел од неговите помлади членови ќе бидат вклучени во делови на перформансот. Луѓето во оваа средина се со претприемачки дух и го препознаваат потенцијалот на она што ѝ го нудиме на заедницата, што конкретно се потврдува во безрезервната поддршка која ја имаме од Општина Вевчани, КУД „Дримкол“, јавното комунално претпријатие, локалната туристичка заедница.

Се разбира, ништо од тоа нема да беше возможно доколку ја немавме и финансиската поддршка од Швајцарската амбасада, која низ годиниве наназад покажува најголем слух и разбирање за потребите и креативните иницијативи на независната културна сцена, а за нашата средина многу е значајно и тоа што Министерството за култура го препозна и поддржа проектот.

Каков продукциски предизвик е да се реализира локациски специфичен перформанс?

– Предизвикот е навистина голем. Соработувајќи со колегите од други дисциплини, како и со луѓето од локалната заедница, сите ние учиме многу. И тоа бара отвореност, длабоко слушање, чувствување и разбирање едни со други, трпение, усвојување на воспоставените професионални вокабулари кои секоја професија и дисциплина ги има, имање сенс за потребите на локалната заедница… И сето ова до тука е возбудливиот дел, кој уметникот горе-долу лесно ќе го совлада.

Но, вистинскиот предизвик доаѓа во аспектите на техничката продукција, кога нештата треба да се постават на самиот терен и да профункционираат за да се добие максималниот посакуван ефект. Тој дел нам моментално ни претстои во оваа завршна фаза. Кај нас речиси и да не се работат вакви проекти, а и лесно ќе беше кога би имале продукциски буџети како во поразвиените западноевропски земји, на пример. Но, креативноста и флексибилноста, како многупати досега, ќе ни биде главното оружје во справување со овие предизвици. Силната и безрезервна поддршка од општината и локалната заедница ни е најголемиот сојузник.

(Интервјуто е објавено во „Културен печат“ број 236, во печатеното издание на весникот „Слободен печат“ на 21-23.6.2024)