Признанието Автор на годината, што го доделува Македонската асоцијација на издавачи, на 37. издание на Саемот на книга го доби писателката и издавач Билјана Црвенковска, која со своите активности целосно ги исполни критериумите на конкурсот.

Авторката Билјана Црвенковска е најпродаваниот и најпопуларниот писател за деца и млади во Македонија. Во периодот меѓу двата саема на книга, на германски јазик беше преведен нејзиниот роман за возрасни „Девет приказни за госпоѓица Сит“, а на хрватски книгата за деца „Ѕвезда Мрак и суштествата од Страшкоград“.

Црвенковска во овој период имаше повеќе промотивни настани, гостувања и работилници во Германија, а беше и гостинка на штандот на својот издавач „Мителдојчер ферлаг“ на Саемот на книга во Лајпциг. Во овој период се продадени 32.800 нејзини книги, изданија на „Светот на Биби“, 560 книги изданија на „Чудна шума“ и повеќе книги во издание на „Арс ламина“.

Наградата Автор на годината на Македонската асоцијација на издавачи (МАИ) е признание што зема предвид повеќе критериуми што ја потврдуваат работата на авторот. Какви мотив, волја и посветеност се неопходни да се работи на повеќе полиња во издавачката дејност?

– Наградата Автор на годината зема предвид три критериуми: наградите што ги има добиено авторот во периодот меѓу два саема на книга, преводите на неговите дела на други јазици и резултатите од продажбата. Критериуми што во Македонија не е лесно да се остварат, особено затоа што немаме механизми да поттикнеме преводи на странски јазици – како еден од најголемите недостатоци. Немаме професионални агенти, немаме професионален фонд или агенција за книга што ќе се занимава само со промоција и поддршка за превод на делата на нашите автори, уште помалку, пак, посебна поддршка за книгите за деца и млади, како што има во многу други европски земји. Не сме дел од меѓународните здруженија преку кои би можеле да аплицираме за меѓународни книжевни награди, а нашите книжевни награди се премалку и се ограничувачки (на пример, за наградите на Друштвото на писателите на Македонија можат да се пријават само членовите на друштвото).

Мислам дека да се биде автор, а и издавач во Македонија е голем предизвик и треба – како што е споменато во прашањето – многу волја, посветеност и мотивираност. Пред сѐ, волја да се прават обиди (упорни и континуирани) да се менуваат работите во однос на овие три гореспоменати критериуми. А за да се сменат нештата, потребно е посветено да се работи со години, потребно е авторите и издавачите да се обединат и да ги застапуваат заедничките интереси.

А ако зборуваме за индивидуална мотивација, мислам дека моментот да го работиш она што го сакаш, она во што веруваш и никако да не се откажуваш – колку и да не е „профитабилно“ и колку и на моменти сѐ изгледа безнадежно – е најважен од сѐ. На Саемот на книга, со Искра Димковска од „Сказнувалка“, заклучивме дека повеќе се барале наслови за тинејџери од претходно. Тоа значи дека преку квалитетните сликовници и книгите за помали деца што последниве години се појавија кај нас, сме успеале да создадеме млади читатели што ја негуваат љубовта кон книгата и кои продолжуваат да читаат и откако ќе влезат во тинејџерските години. Како што рече Искра: „Никулците што сме ги посеале – вродиле со плод!“ И тоа е најголемата мотивација да се продолжи понатаму.

Со какви предизвици се соочуваш како писателка, а со какви како издавач?

– Предизвиците со кои се соочувам како писателка се помали од оние со кои се соочувам како издавач. Јас сум активен писател што има развиена писателска рутина. Постојано пишувам и практикувам повеќе механизми како да ја избегнам писателската „блокада“, полна сум со нови идеи и работам паралелно на повеќе текстови од различни жанрови, кои се во различна фаза на развој. Најголем проблем како писателка ми е поистоветување со изразот „писателка за деца“, оти не сум (само) писателка за деца. Нашата публика така ме доживува и многумина не знаат дека имам и дела за возрасни читатели.

А предизвиците во издаваштвото се сосема други и навистина е тешко во денешно време, во оваа наша мала земја и на овој мал пазар, да издаваш квалитетни, некомерцијални дела и да опстануваш без поддршка. Треба или да се ориентираш и кон комерцијални наслови или да го поминуваш времето пишувајќи апликации и барајќи финансиска поддршка, а сето тоа е пренапорно и одзема ужасно многу време, па наместо да се занимаваш со креативна работа, се занимаваш со бирократија.

Какви промени чувствуваш во системот за објавување книги откога работиш и како издавач?

– Во последниве петнаесетина години работите значително се променија на македонската книжевна сцена. Се појавија многу млади автори (кај нас некој се смета за „млад“ автор дури и до 45-50 години) што се признаени, преведувани и квалитетни, но не само тоа, тие се гласни и пишуваат на теми за кои мора да се зборува, теми што се актуелни и неизбежни. Тука се Румена Бужаровска, Петар Андоновски, Лидија Димковска, има и многу други, помлади автори што полека ја освојуваат публиката и оставаат печат на нашата книжевна сцена.

Имаме одлични млади авторки – значајни женски гласови – што сѐ почесто освојуваат книжевни награди или влегуваат во најтесен избор за наградите, да споменам само неколку од нив: Калина Малеска, Фросина Пармаковска, Симона Јованоска, Биљана Стојановска, Ива Дамјановски, Хана Корнети…

Имаше и сериозно поместување во книжевноста за деца и млади, создадовме добри автори и одлични илустратори што почнуваат да стануваат сериозна конкуренција на авторите од регионот и во Европа. Неколку наши книги во последниве години влегоа во каталогот „Бели Гаврани/White Ravens“ на 200 најдобри книги за деца и млади. Книгата „Ветерната приказна“ на Ника Гавровска и Наташа Андонова (во издание на „Гаврош“) влезе во селекцијата на „150 книги за одржливост“ во рамките на наградата „Болоња Рагаци“. Повеќе македонски книги за деца се преведоа на други јазици (неколку изданија на „Чудна шума“, книгите на Ване Костуранов, изданија на „Гаврош“)… Тоа се големи работи. Големи успеси. Големи поместувања.

Што е неопходно да се промени за да се создадат подобри услови за сите автори и издавачи?

– Освен што треба да се обединиме и да работиме заеднички, мошне значајна работа што може да реши голем дел од проблемите е создавањето агенција за книга – проект за кој се зборува со години и никако да се реализира. За ова неодамна разговаравме со колегите писатели Блаже Миневски, Петар Андоновски, Игор Станојоски, Делвина Крлуку и Живко Грозданоски на трибината за авторски права во ДПМ. Тоа е прв чекор за поголема поддршка и промоција на нашите автори и издавачи, кој ќе повлече и креирање посериозни критериуми, но и отворање многу нови можности.

Што лично најмногу те прави горда од успесите што ги имаш постигнато со „Чудна шума“?

– Покрај преводите на нашите книги на други јазици – нешто што многу ме радува – најгорда сум што ја направивме книжарницата и галерија „Чудна шума“ и што споивме две прекрасни нешта – книгите и уметноста. Се потрудивме овој мал простор да изгледа како навистина да влегуваш во една чудна шума. Неколку наши редовни купувачи ни кажале дека кога ќе влезат внатре, не сакаат со часови да излезат.

(Интервјуто е објавено во „Културен печат“ број 281, во печатеното издание на весникот „Слободен печат“ на 17-18.5.2025)