Осумдесет години подоцна, светот денеска го одбележува ослободувањето на Аушвиц-Биркенау, при што околу педесет преживеани ќе учествуваат на церемониите во поранешниот нацистички германски концентрационен логор.

Под историската влезна порта на Биркенау, тие ќе учествуваат на официјална церемонија заедно со десетици лидери, меѓу кои и кралот Чарлс Трети и францускиот претседател Емануел Макрон, како и германскиот канцелар Олаф Шолц и претседателот на Германија и Франк-Валтер Штајнмајер.

Церемонијата е предвидено да започне во 16:00 часот (по локално време) со учество на 54 меѓународни делегации.

„Оваа година се фокусираме на преживеаните и нивната порака“, изјави за АФП Павел Савицки, портпарол на музејот во Аушвиц. „Нема да има говори на политичари“, подвлече тој.

Според организаторите, ова можеби е последната голема годишнина во која е вклучена значајна група преживеани.

„Сите знаеме дека за десет години, за 90-годишнината , повеќе нема да биде возможно да имаме толку голема група“, рече Савицки.

Аушвиц-Биркенау стана симбол на геноцидот извршен од нацистичка Германија врз шест милиони европски Евреи, од кои еден милион умреле таму помеѓу 1940 и 1945 година, како и повеќе од 100.000 други националности.

Пред оваа 80-годишнина од ослободувањето на Аушвиц-Биркенау, околу четириесет преживеани од нацистичките логори се согласија да зборуваат за АФП.

Во 15 земји, од Израел до Полска, од Русија до Аргентина, од Канада до Јужна Африка, тие ја раскажаа својата приказна и се фотографираа, сами или опкружени со своите деца, внуци и правнуци, доказ за нивната победа над крајното зло.

Тие предупредија на порастот на омразата и антисемитизмот во светот и ги споделија своите стравови од повторување на историјата.

На Јулија Валах , на возраст од речиси сто години, и е тешко да зборува за минатото без да плаче. „Претешко е да се каже, премногу тешко“, вели оваа Парижанка која преживеа две години во Биркенау, каде што нацист во последен момент ја симна од камион кој леташе за гасните комори.

Иако ја боли повторното преживување на овој ужас, таа одлучи да продолжи да го дава своето сведочење. „Се додека можам да го направам тоа, ќе го направам тоа“, инсистира таа. Покрај неа, нејзината внука Френки се прашува: „Кога ќе ја нема, дали ќе ни веруваат кога зборуваме за тоа?“

Затоа Естер Сено (97) минатиот месец отиде во Биркенау придружувајќи ги француските средношколци. Тоа е ветување што во 1944 година и го дала на својата сестра Фани на умирање, која лежејќи на слама и плукајќи крв, со последниот здив ја замолила да каже што се случило „за да не се заборави историјата“.

Кампот е основан во 1940 година во касарната Аушвиц во окупирана јужна Полска, а неговото име беше германизирано во Биркенау од страна на нацистите. Првите 728 полски политички затвореници пристигнаа таму на 14 јуни истата година.

На 17 јануари 1945 година, соочени со напредните советски трупи, СС принуди 60.000 изнемоштени затвореници да маршираат на запад на она што подоцна ќе се нарече „Марш на смртта“.

Од 21 до 26 јануари Германците ги креваа во воздух гасните комори и крематориумите на Биркенау кога се повлекуваа и бегаа.

На 27 јануари, пристигнуваат советските трупи и пронајдоа 7.000 преживеани. Денот на ослободувањето на кампот беше прогласен за Ден на сеќавање на холокаустот од страна на Обединетите нации.

До инвазијата на Украина во 2022 година, руска делегација секогаш присуствуваше на настаните на годишнината, но веќе три години не е поканета, врз основа на одлука на организаторите кои ја критикуваат Москва. Реакции предизвикаа и гласините за можно учество на израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху во настаните.

Минатата година Меѓународниот кривичен суд издаде налог за апсење на Нетанјаху поради сомневање за злосторства против човештвото и воени злосторства. По барањето на полскиот претседател Анджеј Дуда, полската влада минатиот месец потврди дека нема да го уапси Нетанјаху доколку го посети Аушвиц, иако се чини дека израелскиот лидер нема намера да оди. Израел ќе го претставува министерот за образование Јоав Киш.

Сиљановска-Давкова на одбележување на годишнината од ослободувањето на Аушвиц