Една четвртина од сите приватни пари донирани на политичките партии во ЕУ се наменети за екстремно десничарски, екстремно левичарски и популистички движења, зголемувајќи ги нивните финансии за милиони евра пред клучните избори за Европскиот парламент следната недела.

Со оглед на тоа што анкетите предвидуваат пораст на поддршката за тврдокорните конзервативни, евроскептични и проруски партии, вкупно 27 медиумски партнери, предводени од групата за истражување „Фолоу д мани“, ја објавија „Транспаренси Гап“, најобемната анализа досега за политичкото финансирање во ЕУ. Податоците се собрани од годишните извештаи на повеќе од 200 партии во 25 земји.

Тоа покажува дека 150 милиони евра отишле на популистички партии и оние со најекстремни политички ставови. Екстремно десничарските групи собрале повеќе од 97 милиони евра.

Проектот ја користеше истата партиска класификација како истражувачката група „ПопуЛист“, која ги дефинира оние од крајната десница дека имаат националистичка и авторитарна идеологија.

Додека повеќето земји ги обврзуваат партиите да го пријават својот вкупен приход од приватни и јавни извори, правилата се многу различни, а финансирањето во некои земји-членки на ЕУ е „црна кутија“. Три четвртини не објавуваат никакви информации или само делумни податоци за тоа кои поединци или бизниси стојат зад донациите.

Јазот во транспарентноста постои дури и кога партиите ги следат правилата на нивната земја. Истражувањето не откри знаци на погрешно постапување, но големата студија нарачана од Европскиот парламент за финансирање на политичките партии заклучи дека недостатокот на транспарентност може да доведе до ризици од корупција.

„Иако сите земји-членки на ЕУ имаат усвоено регулативи во врска со известувањето и јавното обелоденување на донации, она што мора да се пријави и што мора да се открие значително се разликуваат, често постои впечатливо несовпаѓање помеѓу нискиот праг за известување, високиот праг за обелоденување и просечниот праг од 2.400 евра што носи потенцијални ризици за корупција“, се наведува во извештајот.

„Ништо не им забранува на партиите да објавуваат подетални информации отколку што се бара со закон“, рече Фернандо Казал Бертоа, експерт за европски политички партии и системи и вонреден професор по компаративна политика на Универзитетот во Нотингем. „Но, речиси никој не го прави тоа. Партиите не се заинтересирани за транспарентност. Тие мислат дека тоа ќе ги ограничи“, рече тој.

Кога се вклучени другите форми на финансирање – конкретно членството и донациите направени од сопствените политичари или функционери на партијата – тврдокорните и популистичките партии освоија една петтина од парите собрани помеѓу 2019 и 2022 година, во износ од речиси 500 милиони евра, покажуваат податоците. За екстремно десничарските партии сумата беше близу 200 милиони евра.

Три партии во Франција се издвојуваат од останатите

Во Франција, три партии од екстремите на политичкиот спектар – десничарските „Повторно освојување“ и „Националниот собир“ на Марин Ле Пен и левичарската „Непокорена Франција“ – доживеаја драматичен пораст на финансиската поддршка.

Овие три партии зедоа само 13 отсто од нејавните пари собрани во Франција во 2019 година, но нивниот удел достигна 38 отсто во 2022 година, кога Емануел Макрон се соочи со Ле Пен во вториот круг за претседателските избори.

Нејавното финансирање вклучува пари од донатори, хонорари од членови и придонеси од сопствените кандидати и функционери на партијата. Тука не спаѓаат државното финансирање, заемите од донатори и другите приходи, како што се добивки од настани за собирање средства, стоки и имоти за недвижнини.

Во Летонија, која се очекува да доживее нагло зголемување на антиевропските и популистички европратеници следниот месец, нејавното финансирање на овие партии се зголеми од 9% на 36% за четири години, главно поттикнато од популистичката централно-десничарска Латвиска Прва Партија.

Анализата покажува дека, кога се комбинираат, екстремно десничарските, крајно левичарските и популистичките партии привлекуваат повеќе од половина од нејавното финансирање во Словенија, Италија, Полска, Унгарија, Португалија и Грција.

Унгарската владејачка партија Фидес, која ја држи власта 14 години и го надгледува намалувањето на износот на државното финансирање, зеде 55 отсто од сите ненародни пари во 2022 година.

Анкетите покажуваат дека националистичките и екстремно десничарските партии се на пат да завршат на првото место во Унгарија и во осум други земји на ЕУ – вклучувајќи ги Австрија, Франција, Италија, Холандија и Полска.

На собирот на екстремната десница во Мадрид претходно овој месец, унгарскиот премиер Виктор Орбан испрати видео порака во која повика „патриотите да го окупираат Брисел“, велејќи дека тамошните законодавци се одговорни за „ослободување на масовна илегална миграција“ и „труење на нашите деца“. со родова пропаганда“.

Во Полска, близок сојузник на Фидес – екстремно десничарската партија Право и правда со која претседава Матеуш Моравјецки, која беше владејачка партија до април оваа година – зеде 44 отсто од целото нејавно финансирање во 2022 година.

Во Италија, четири популистички партии, вклучително и Браќата на Италија на Џорџа Мелони и Лигата на Матео Салвини – и двете десничарски – заедно со Форца Италија и Движењето Пет ѕвезди, обезбедија 55% од нејавното финансирање во 2022 година, покажуваат податоците.

Во некои земји, партиите на крајната левица имаат голем дел од финансирањето. Комунистичката партија на Грција зема повеќе од половина од нејавното финансирање на земјата, додека нејзиниот сродна португалска партија, над 50% од вкупното финансирање.

Во повеќето земји, парите од државата сега се најважниот прилив на приходи, при што не-јавните пари претставуваат помалку од една четвртина од расположливото финансирање во Шпанија, Унгарија и Португалија и само околу 15% во Ирска и Белгија.

Во другите нации каде доминираат приватните пари, државните придонеси се сè уште значајни. На пример, во Германија и Холандија, јавното финансирање претставуваше околу 45% од парите што политичките партии ги добија во 2022 година.

По значајната одлука на германскиот сојузен уставен суд во 1992 година, распределбата на јавните средства на политичките партии се заснова на нивната „вкоренетост во општеството“.

„Ова значи дека политичките партии секогаш ќе треба да бараат поддршка од јавноста“, велат германските власти.