Македонија се стори пепел после пожарот во Кочани, но возможно е да се издигнеме од пепелта, коментира поранешниот министер за здравство, професор доктор Драган Даниловски кој за „Слободен печат“ истакнува дека во земјава мора да постои центар за изгореници, тој итно да се изгради и да се создаде – не како проект за кој е потребно да се испитува дали е исплатлив или не, туку како инфраструктурен елемент на суверенитетот на Македонија. Центар за изгореници мора да има, макар и ништо не работел, дециден е поранешниот министер за здравство, во чие време истиот постоел, за разлика од денеска.

Пепел се стори Македонија! Пеколот што дозволивме да се случи беше последната и најужасната во низата трагедии што сите нас (да, сите до еден) директно нѐ префрли во „деветте кругови на Пеколот“, на чиј што влез пишува „Но, ти што ќе го стапнеш овој праг – засекогаш откажи се од надеж!“ (Данте).

Зошто сите до еден? Зашто, сите ќе да сме биле со децении – во „Предворјето“ (со чинење или нечинење, сеедно), настегани на брегот на реката Ахерон.

Кај што стрпливо чекал Харон со својот чамец, чекајќи „знак“ да нѐ префрли. И го дочека… Пепел се стори Македонија! Можно ли е, сепак, од пепелта повторно да се роди Фениксот? Можеби. Младиот јунак Јован влева надеж дека сигурно така ќе биде! Еден ден… ни рече професор доктор Даниловски.

Тој се согласува дека со огромниот број повредени (околу 190) во трагедијата во Кочани немаше да можеме сами да се справиме, дури и да имавме Центар за изгореници. Ниту би можела која било друга многу поразвиена земја. Меѓународната солидарност се покажа на дело и голем број повредени се однесоа на лекување во соседните и во неколку други земји. Но, постоењето на Центар за изгореници според него има друго, специјално значење поврзано со не толку чести, но неопходни потребни капацитети, кои мора да ги има, макар и ретко да работат – зашто тогаш кога ќе треба да работат, тие ќе спасат човечки живот.

Центарот за изгореници не е установа која треба да се води од принципите на секојдневна исплатливост, туку од принципот на подготвеност за кризни ситуации.

Токму вакви центри се градат како дел од здравствениот систем на секоја сериозна држава – не затоа што секојдневно ќе се полнат со пациенти, туку затоа што кога ќе се случи катастрофа, државата мора да има капацитет да одговори.

А катастрофи се случуваат – помали или поголеми. Секое лето се соочуваме со огнени стихии. Чести се и индустриските и домашните повреди, вели доктор Даниловски. 

Како поранешен министер за здравство, во чие време постоел ваков центар, Даниловски е дециден дека Македонија има света обврска кон Јован Костадинов, младиот човек што спаси 21 живот во пожарот во дискотеката „Пулс“ во Кочани, но и кон сличните луѓе на Јован, да стори сè за да им обезбеди што поцврсти темели за да ја изградат својата иднина.

-Да ги санираме напукнатите, да изѕидаме нови. Еден од најважните темели е здравството. И во тој контекст, едно болно прашање што трагедијата во Кочани го отвори е зошто Македонија нема Центар за изгореници? А имаше, по сите стандарди, уште од 1971 година, во поранешната Воена болница. За во март 2000 година центарот да биде затворен и во ослободениот простор да почне со работа една приватна кардиохирургија.

Истата година, во септември, со помош на донација на јапонската влада основан е нов Центар за изгореници во тогашната Градска болница во Скопје, (сега Универзитетска клиника за хируршки болести „Свети Наум Охридски“), благодарејќи на напорите на колеги пластични хирурзи и анестезиолози од болницата, пред сѐ, примариус д-р Добрила Андоновска и примариус д-р Славица Стојанова.

Првично, донацијата не предвидувала таков центар, туку само опремување на Градската болница во целина. И овој центар беше затворен во 2016 година, откако почнала реконструкција на болницата. И никогаш повторно не беше отворен, вели професор доктор Даниловски за „Слободен печат“.

Оттогаш, пациентите со изгореници се третираат на Клиниката за пластична хирургија и во старата Градска болница во Скопје.

Тоа е неприфатливо! Изгорениците се една од најкомплексните медицински состојби кои бараат мултидисциплинарен пристап, специјализирани тимови, најсовремена опрема, стерилни услови и долготраен процес на рехабилитација. Исклучително се подложни на инфекции, заради што неопходно е да бидат третирани во простор сосема изолиран од останатите болнички оддели, вели тој во изјава за „Слободен печат“. 

Во Центарот за изгореници во Градската болница се третирале повеќе од 100 пациенти годишно според доктор Андоновска, што само по себе е доволна причина за оправданоста на постоењето на Центарот за изгореници.

Конечно, Центарот за изгореници треба да постои и како белег на суверенитетот на државата, исто како што постои Уставниот суд, на пример. Меѓутоа, не е доволен само Центар за изгореници. Неопходно е да се воспостават и банка за амнионски мембрани и банка за кадаверна кожа. Впрочем, ако имаме коскена банка, зошто не би имале и банка за амнионски мембрани и банка за кадаверна кожа за трансплантација? прашува професорот. 

Дека изгорениците се третираат на посебен начин зависно од тоа колкав процент од телото на пациентот зафаќаат, покажува и Упатството за медицинско згрижување при изгореници донесено од Министерството за здравство во времето кога со него раководеше министерот Никола Тодоров. Во упатството што е објавено овде, на прашањето каде да се третираат изгорениците пишува дека во специјализиран центар за изгореници треба да се третираат длабоки изгореници кои зафаќаат над 20 проценти од телесната површина кај возрасни или над 10 проценти од телесната површина кај деца.

Во ист ваков специјализиран центар за изгореници, според упатството за лекување потпишано од екс-министерот Тодоров, треба да се третираат и длабоки изгореници кои ги зафаќаат лицето, дланките, големите зглобови или гениталиите, но и таму каде што има инхалациска повреда или кога изгореницата е асоцирана со други повреди.

„Слободен печат“ разговараше со долгогодишен специјалист кој е запознаен со поранешното функционирање на Центарот за изгореници во една од скопските болници. Тој ни рече дека се работело за донација од Јапонија, од 1997 година, со кревети што требало да спречуваат да се прошируваат веќе постоечките рани (декубити) кај пациентите што преживеале пожар. Конкретно се работело за „клинитрон“ кревети, кои се адаптирале на формата на телото, ама тие кревети одамна се расипани. Според нашиот извор, во нив можело да се адаптира температурата, за да се „ладат“ раните и изгорениците, но имало и многу други можности. Во склоп на донацијата од Јапонија, која се дотрошила односно креветите се распаднале – имало мала операциона сала и најсовремена технологија. Експертот ни рече дека за да се третираат изгореници во првата фаза по нивното настанување, потребен е сериозен простор, опрема односно најсовремена интензивна нега со инфузомати, респиратори, технолошки напредна опрема. 

Тој ни рече дека пациентите што беа повредени во пожарот во Кочани а кои се лекуваа во странство, биле примани претежно поради интензивната нега и во секоја држава можеле да примат по неколку, бидејќи не постои држава што е подготвена за 50 или 100 од нив одеднаш. Но, се согласува дека треба да има подготвени тимови, зашто третманот на изгорениците е мултидисциплинарен – некој вдишувал отровни гасови, друг може да има проблеми со срцето, трет со бубрезите па затоа треба да има постојано спремни анестезиолози, кардиолози, нефролози итн.

-Не треба да постои некоја зграда како простор и толку, туку персоналот да е од различни области и примарно да има силна интензивна нега. Обученоста и координацијата е многу побитна од самата градба, ни рече тој.

Има потреба од Центар за изгореници

Потребата од Центар за изгореници е неспорна и според специјалистот по пластична и реконструктивна хирургија со 35-годишно искуство, доктор Добрила Андоновска. Таа е основоположник на Центаро за третман на изгореници, стручно се едуцирала за оваа проблематика дури и на Оксфорд, покрај Љубљана и Загреб. Таа во јавна објава образложи зошто е потребен ваков центар.

Имаме неискористени капацитети кои може да се пренаменат, имаме врвни активни пластични хирурзи, детски хирурзи, трауматолози, врви анестезиолози и реаниматолози и други специјалности, одличен и искусен медицински персонал. Останува да помине овој шокантен период, да заврши со добро лекувањето на сите пациенти независно дали се лекуваат во Македонија или во други држави, па да се седне со ладна глава и да се направи стратегија за формирање на современ Центар за изгореници кој би бил од огромно значење за пациентите, здравствените работници и државата не само од здравствен туку и од стратешки аспект, напиша таа.

Според неа, многу поголем од „два-три пациенти“ е бројот на оние на годишно ниво што им е потребна ваква здравствена грижа.

За период од речиси 16 години, во Центарот се лекувале 1.316 пациенти со екстензивни изгореници, просечно 84 пациенти годишно со тешки изгореници, а не два пациенти годишно, како што изјавија надлежните.

Дополнително околу 20 – 30 пациенти годишно со друга тежина на изгореници кои се лекуваа на одделенијата за Пластична хирургија и за Детска хирургија, што значи дека во оваа болница се лекуваа нешто над 100 пациенти годишно. Да претпоставиме дека се лекувале уште 20 во други установи, тоа се 120 пациенти годишно, на државно ниво, наведе докторката.  

Андоновска е децидна, дека ако пациентот нема услови да се третира во Македонија, тогаш Фондот за здравство треба да му плати вакво лекување во странство, што е помалку исплатливо отколку да одржува центар за изгореници со минимум 50 кревети.