Договорот за транзит на рускиот гас низ Украина, потпишан во 2019 година меѓу „Газпром“, украинскиот оператор на гасниот систем ГТСОУ и компанијата „Нафтогаз“, истекува на 31 декември 2024 година. Во моментов постојат нејаснотии и политички тензии во врска со неговото продолжување.

Украинскиот претседател Володимир Зеленски и официјални лица од Киев најавија дека нема да има продолжување на овој договор и дека транзитот на рускиот гас и нафта ќе биде прекинат од 1 јануари 2025 година.

Рускиот претседател Владимир Путин, од друга страна, истакна дека за продолжување на транзитот е неопходно да се постигне нов договор и да се резервираат капацитети однапред, што досега не е направено.

Украинскиот став за прекин на транзитот е дел од поширокиот политички контекст во врска со европската енергетска политика и конфликтите меѓу Русија и Украина. Овa сценарио би можелo значително да влијае на енергетските текови во Европа, бидејќи транзитот низ Украина претставува важна рута за снабдување на неколку европски земји со руски гас.

Австрија не очекува криза со гас во наредните зими, дури и ако транзитот на рускиот гас преку Украина заврши во 2024 година. Оваа проценка доаѓа од националниот енергетски регулатор Е-контрол, врз основа на податоците за степенот на наполнетост на складиштата, диверзификацијата на изворите на снабдување и долгорочните планови за зголемување на капацитетите за увоз.

Според Алфонс Хабер, член на управата на Е-контрол, Австрија е во состојба со увоз преку Италија и Германија целосно да го замени рускиот гас што пристигнува преку Украина. Од октомври 2023 година, капацитетот за увоз на гас преку Италија се зголеми на 95 тераватчасови годишно, додека капацитетот за увоз преку Германија изнесува 90 твч.

встриската потрошувачка на гас во исто време опадна од 96 твч во 2021 година на 75,64 твч во 2023 година, што претставува намалување од 21,4 отсто.

Главните извори на гас (преку Германија) се Hорвешкиот гас и течниот природен гас од САД, додека преку Италија обезбедува гас од Алжир и течен гас од Катар. Долгорочните планови вклучуваат зголемување на капацитетот за увоз преку Германија на 117 тераватчасови годишно до 2027 година преку проектот ВАГ-луп.

Австрија обезбеди стратешка резерва од 20 твч гас, што е резултат на инвестиции од скоро 4 милијарди евра. Складиштата во моментов се наполнети до 90 отсто, што опфаќа 92 твч гас. Од тоа, 33 твч се директно наменети за австриските потрошувачи, додека уште 16 тераватчасови имаат голема веројатност да останат на домашниот пазар. Сепак, дел од капацитетите ги користат странски клиенти, главно од Германија, кои можат да тргуваат со гасот на австриската берза.

Дополнителен предизвик претставува почетокот на американските санкции против руската „Газпромбанк“ од 20 декември, кои можат да ги отежнат финансиските трансакции поврзани со купување на руски гас.

Цените на гасот на европскиот пазар главно се формираат на берзите. Порано рускиот гас беше поволен поради ниските трошоци за производство и долгорочните договори поврзани со цените на нафтата, но европската либерализација на пазарот и политичките конфликти со Русија доведоа до промени во структурата на цените.

Зголемувањето на големопродажните цени на гасот во последните недели нема значително да влијае на домашните цени, бидејќи потрошувачите во Австрија се заштитени со фиксни договори, а главниот дел од набавката веќе е завршен. Сепак, долгорочно, можно е оддалечувањето од рускиот гас да доведе до повисоки цени поради повисоките трошоци за снабдување од други извори.