Извештајот во сенка Поглавјето 23 ги обединува во единствена кохерентна целина сите наоди, заклучоци и препораки што произлегоа од следењето на областите содржани во Поглавјето 23 – Правосудство и темелни права. Станува збор за седми ваков извештај што го објавува Институтот за европска политика (ЕПИ) – Скопје, во кои се земаат предвид коментарите и мислењата на граѓанските организации. Извештајот го опфаќа периодот од почетокот на октомври 2022 година, заклучно со крајот на септември 2023 година. Во извештајот се прикажани податоци што се релевантни за периодот октомври 2022 година, а на крајот на секоја област се издвоени препораките и главните заклучоци.

-Почетокот на подготовката на Извештајот е со истражување на официјалните извори од државата, потоа известувањето на медиумите за Поглавје 23 и претставници од институциите и граѓанските организации. Една од програмските области во кои дејствува ЕПИ е демократијата и владеењето на правото, а Поглавје 23 е специфично и преговарачко поглавје што им помага на земјите кандидати за членство во ЕУ да создадат општество кое е втемелено врз владеење на правото. Нашиот Извештај се фокусира на областите правосудството борба против корупција и темелни права. Нашиот извештај е релевантен и се поклопува со Извештајот на Европската комисија на државата и ја следи структурата на Поглавје 23. Ова го изјави Беба Жагар, истражувачка во Институтот за европска политика (ЕПИ) во емисијата на Слободна ТВ.

Северна Македонија е рангирана на 87-то место во светот со 39 индексни поени, додека претходната година земјата беше на 111-то место со 35 индексни поени, според последниот Индекс за перцепција на корупцијата на Транспаренси интернешнал. Корупцијата не постои во општеството само како перцепција на граѓаните, туку е проблем што може да биде утврден реално и да биде санкциониран, од една страна и ниското ниво на доверба од граѓаните во институциите и нивниот капацитет за го решат овој проблем ја прави државата немоќна пред него, од друга страна.

-Ова е осми извештај за Поглавје 23 изработен од ЕПИ во кој се даваат оцени за степенот на корупцијата во Северна Македонија и со слични оцени се и Транспаренси интернешнал. Фридом хаус каде што констатираат дека има одреден напредок во борбата со корупцијата. Во минатогодишниот Извештај на Европската комисија за Северна Македонија се забележува напредок во борбата против корупцијата и судирот на интересите во земјата, но се потенцира и дека е потребно зајакнување на институционалните капацитети на ЈОРСМ, истражните центри и единиците за истражување корупција. Планот за борба против корупција за 2022 година се потпира на четири клучни столба: дигитализација, независно и ефикасно судство, професионализација на институциите и превентивни мерки за борбата против корупцијата. Истовремено забележуваат дека се потребни дополнителни напори за ефектите да бидат поголеми во борбата со корупцијата, а тоа посебно се однесува во зголемување на ресурсите на институциите што се борат против корупцијата, изјави Жагар.

Гонењето на високопрофилни случаи на корупција и зајакнати надзорни органи се сметаат за суштински за напредокот на Северна Македонија и за подобрувањето на нејзиното рангирање. Според процената на „Фридом хаус“ останува загриженоста од минатата година во однос на ефикасноста и независноста на судството и борбата против корупцијата. Три фактори и појави се клучни во Македонија во борбата против корупцијата и тоа клиентелизмот, неказнивоста на корумпираните владини функционери, вклучително и членовите на парламентот и судството. Една од мерките што се предлага е измена и дополнување на Кривичниот закон и јавноста реагираше негативно на измените со кои се намалуваат казните за одредени кривични дела.

-Овде станува збор за две измени во Кривичниот закон, односно првата е во 2022 година во февруари, а втората е лани и станува збор за намалување на казните за кривичните дела злоупотреба на службена положба и овластување и злосторничко здружување. Забележуваме дека во одреден број случаи јавните обвинители различно реагирале кога станува збор за кривични дела што се дефинираат како „висока корупција“. На пример во одредени случаи јавниот обвинител изјавил дека обвинението ќе биде ставена на страна кое застарува за овие кривични дела, а со рочиштето ќе се продолжи врз основа на обвинението за кривични дела што не се застарени. Во други случаи забележуваме дека рочиштето е одложено на барање на јавните обвинители за да може да го испитаат влијанието на овие измени врз конкретните обвиненија. Ние сме фокусирани да утврдиме како овие измени ќе влијаат врз обвинетите што се товарат за конкретните кривични дела и каква ќе биде примената во пракса на донесените измени, истакна Жагар од ЕПИ.

Судскиот совет е тема за анализа според тоа како работи и како ја претставува судската власт и како се врши изборот на неговите членови и претседателот. Ова посебно е битно откако Управниот суд донесе одлука со која ја поништи одлуката на Судскиот совет за смена на претседателката.

-Извештајот во сенка ја следи работата на јавните обвинители и на Судскиот совет и за наведениот период во кој се пишува Извештајот има повеќе случаи поврзани со Судскиот совет. Очекувам во препораките што треба да ги добиеме деновиве да се нотира и прашањето за избор и смена на членовите во Судскиот совет, како и размислување за измена на законот за Судскиот совет што ќе биде анализа за следниот Извештај. Начинот на смена на претседателката од Судскиот совет ќе биде анализирано во новиот Извештај, односно пресудата на Управниот суд и како таа ќе се одрази врз работата на Судскиот совет, изјави Беба Жагар, истражувачка во Институтот за европска политика (ЕПИ) во емисијата на Слободна ТВ.

Целиот разговор со Беба Жагар, истражувачка во ЕПИ погледнете го во продолжение: