Здружението за еманципација, солидарност и еднаквост на жените, ЕСЕ, обезбедува правна помош за жените жртви на семејно насилство, но и психолошка поддршка преку советувалиште. На Меѓународниот ден за елиминација на насилството врз жените, анализираме за тоа што е постигнато и што државата и институциите да направат за жените кои претрпеле некаков вид на насилство во домот, кога после тоа треба да покренат постапка и да продолжат со својот живот заедно со децата, оставајќи ја насилната средина зад себе.

– Во просек во ЕСЕ се обраќаат од 150 до 200 жени на годишно ниво на кои им помагаме, обезбедуваме правна помош во постапките за заштита од семејно насилство, тоа е кривичната постапка, но и граѓанската судска постапка за изрекување на привремени мерки за заштита како и помош и поддршка во решавање на сензивитивните проблеми со кои се соочуваат жените, а кои се резултат на семејното насилство или поврзани со семејното насилство. Тоа е развод на брак, старателство, издршка, поделба на имот, надомест на штета и други постапки. Правната помош подразбира правни совети, изработка на писмени поднесоци од типот на тужби, жалби, приговори. Во суштина сè она што е потребно во судските, но и во административните постапки кои ги водат жените, на пример пред Центрите за социјална работа и ги зајакнуваме капацитетите на жените за самозастапување пред надлежните институции. Вообичаено жените се обраќаат кај нас и им помагаме да поведат одредена постапка, потоа ги советуваме и обезбедуваме совети и правна помош и поддршка во текот на самата постапка сè до завршување на оваа постапка, вели во интервјуто за „Слободен печат“ Стојан Мишев од Здружението ЕСЕ.

Тој додава дека во 2020 година во Здружението креираше и виртуелна платформа за правна помош pobarajsovet.mk каде што можат да се најдат корисни информации како жените да се заштитат од семејно насилство, кои се законските механизми за нивна заштита, повеќе информации за препознавање, каква е природата на семејното насилство.

-Семејното насилство по дефиниција подразбира физичко, психолошко, економско, сексуално насилство. Од аспект на пријавување, попрепознатливо во јавноста, е она што е повидливо, а тоа е физичкото насилство. Кога зборуваме за психолошкото насилство, одредени спефицифични форми на психолошко насилство и економско насилство не се препознаат дури и од страна на самите жени што трпат семејно насилство и оттука тие не излегуваат од тој круг на семејно насилство да побараат помош и поддршка и затоа е неопходно ваквиот вид на кампањи како што е денешниот ден. И впрочем престојните 16 дена на активизам против насилство врз жените се нешто што не е доволно и сметаме дека е потребно континуирано спроведување на превентивни активности во делот на подобрување на разбирањето во јавноста за тоа што претставува семејното насилство, како да се препознае истото, кои се механизмите за поддршка, нагласува Мишев.

Според него, иако семејното насилство кај нас е забрането и законски е регулирано од 2004 година, сепак постојат сериозни системски бариери кои оневозможуваат ефективна заштита на жените што претрпеле семејно насилство, пред сè поради недостатокот на политичка волја и недостатокот на буџетски средства за обезбедување на финаниски и човечки ресурси кои се потребни за справување со овој сериозен општествен проблем.

-Како резултат на таквиот однос, ние имаме запоставување на превенцијата која претставува значајна алка во целокупниот одговор на државата кон семејното насилство. Во суштина потребно е да се интензивираат активностите кон целокупната јавност, особено кон жените, и посебно кон оние жени кои се во уште поранлива ситуација кога зборуваме за семејно насилство, како што се жените кои живеат во руралните средини, жените со попреченост, Ромките, Албанките, Турчинките. Потребно е да се искористат алтернативни канали за комуникација со нив, да им се објасни како да го препознаат семејното насилство и каде да побараат помош и поддршка. Во рамки на тие кампањи посебно внимание треба да се посвети најпрво на зголемување на поддршката и од најблиското опкружување на жените што трпат семејно насилство, затоа што за една жена да биде охрабрена, неопходно е да има поддршка од роднините, пријателите, од заедницата во која живее. За жал високата толеранцијата кон семејното насилство, прифатеноста во јавноста на таканаречните митови околу семејното насилство придонесуваат  жената да нема поддршка колку што треба да има за да излезе од насилната заедница. Кога на ова ќе се додадат и проблемите во институционалниот одговор кон семејното насилство, можеме да добиеме впечаток дека навистина е тешко за една жена да стави крај на насилството, да се заштити од семејното насилство коешто го трпи, но тешко е да продолжи по разводот и разделбата, потенцира Мишев.

Запрашан за фимицидот во Штип кој се случи на почетокот на месецов кога жена беше брутално убиена од партнерот, а претходно поднела пријава за насилство против него, па ја повлекла, Мишев објаснува зошто некои од жените жртви на насилство се одлучуваат на таков потег кој, како во случајот во Штип имаше фатален исход.

-Различни се причините зошто една жена се повлекува од кривичната постапка. Самиот факт дека таа треба да одлучи за кривичниот прогон против сопругот или партнерот, влијае на нејзината одлука и многу зависи од начинот на кој ќе им биде пренесена таа законска можност од страна на полицијата. Голем број жени не се волни да водат кривична постапка против сторителите на семејно насилство, тие сакаат да престане насилството и да продолжат со својот живот без насилство. Државата најпрво треба да посвети внимание на економската димензија на семејното насилство затоа што ние се наоѓаме во една ситуација каде што има потреба од интензивирање на сè она што значи решавање на овие системски недостатоци. Она што е потребно покрај да се работи на подобрување на економската благосостојба на жените што претрпеле семејно насилство, затоа што тие се наоѓаат во многу неповолна финансиска состојба, вели Мишев.

Во моментов, здружението работи на истражување на трошоците кои ги имаат жените жртви на семејно насилство како што се трошоци поради изгубена работа или намалени приходи, здравствени трошоци, трошоци поради промена на место на живеење и ред други трошоци кои ги имаат жените директно како жртви на семејно насилство.

-Податоците покажуваат дека не само невработените жени, дури и жените кои се вработени не се во можност да ги надоместат овие трошоци кои ја надминуваат висината на нивните годишни приходи кои ги остваруваат. Над 90 посто од жените се приморани да користат банкарски кредити или да позајмат пари од роднини или пријатели за да ги надоместат овие трошоци, а паралелно со тоа треба да обезбедат и соодветни услови за живот за нив и за нивните деца. Наодите покажуваат дека без поддршка од примарното семејство, дали тоа ќе биде во форма на згрижување, да живее кај нив откако ќе ја напушти насилната заедница или преку дирекна финансиска поддршка, многу е тешко за една жена да излезе од кругот на насилство и да продолжи сама со животот и со своите деца и да обезбеди соодветни услови, односно квалитет на живот коишто тие деца го имале и пред разводот или разделбата. Дополнителен проблем претставува и неплаќањето на судската издршка за децата, од страна на сторителите на семејно насилство, додава Мишев.

Ова Здружение смета дека е потребно да се унапреди судската пракса во делот на утврдување на појасни критериуми и утврдување на издршка во висина која ќе ги задоволи потребите на децата бидејќи последниве години значително пораснаа трошоците за живот, а во однос на тоа што не се плаќа судски одредената алиментација, мора да постои законски механизам како жените и децата после разводот да ги добијат тие пари.

-Како организација сметаме дека е потребно усвојување на посебен закон, има таков во регионот, во Црна Гора, во ситуација кога родителот не ја плаќа издршката за децата, државата е таа којашто им компензира на жените и децата, а потоа државата ќе си ги применува механизмите за наплата или извршување спрема оние родители кои не ја платиле издршката. Мислиме дека тоа е соодветен начин барем да им се помогне на жените и да се осигура дека се почитуваат судските одлуки и дека сторителите на семејно насилство си ја плаќаат својата обврска во делот на плаќање на издршка на децата. Но тоа не е доволно за економската благосостојба на жените, и ги истражуваме сите можности за фондови за финансиска поддршка, вели Мишев.

Жените жртви на семејно насилство можат да се обратат во Здружението ЕСЕ на телефонскиот број 02/3117 866 на Центарот за правна помош како и на Платформата за правни совети за жени кои претрпеле семејно насилство pobarajsovet.mk.