Ако на интернет побарате дефиниција за вештачка интелигенција (ВИ), објаснувањето е дека станува збор за технологија што овозможува компјутери и машини да симулираат човечка интелигенција и способност за решавање проблеми. Понатаму стои дека ВИ е способност на компјутер или на компјутерски контролиран робот да извршува задачи што генерално се поврзуваат со интелектуални процеси карактеристични за луѓето, како што е, на пример, способноста за расудување.

Но, каква е улогата на ВИ во доменот на новинарството? Во прилог на мислењата дека треба да се користи се тврдењата дека станува збор за перфектна алатка, бидејќи може да анализира нешто што новинарите не можеле да замислат, иако тука нема човечка креативност. Противниците, пак, предупредуваат дека потенцијалот за злоупотреба на вештачката интелигенција е голем, посочувајќи како пример лажни слики и имитирани гласови што изгледаат „измамувачки реално“. Германската министерка за надворешни работи Аналена Бербок, на пример, на последниот Глобален медиумски форум што се одржа во Бон го спомена својот личен пример и говореше за фалсификувани фотографии што ја прикажуваат како проститутка: „ВИ ги прави дезинформациите поевтини, полесни и поефикасни“.

Директорот на Дојче веле, Питер Лимбург, пак, советуваше да се користи вештачката интелигенција како алатка, а не како замена за новинарството сработено од луѓето, додавајќи дека „ВИ може да обезбеди поддршка, но важните новинарски одлуки секогаш мора да ги носат луѓето“.

На истиот форум за „Слободен печат“ предностите на ВИ ги објаснуваше Улф Хајден, извршен директор за нови бизниси на „Бурда“, компанија што во онлајн новинарството има осум бренда што сериозно ја користат вештачката интелигенција од 2022 година. Тој се согласува дека можеби има негативни аспекти на користењето на вештачката интелигенција, но додава дека тие не треба да го спречат користењето на позитивните аспекти. А, како што вели, „дефинитивно има многу позитивни аспекти што може да ве направат поефективни и попродуктивни“.

– Многу е важно да не се користи само ВИ и целосно да се верува во неа, туку треба да се користи како алатка, ама на крајот вие како новинар сте одговорен за резултатот – ни изјави Хајден.

Што се однесува до негативната страна на ВИ, тој додава дека таа прави многу грешки и иако во моментот не е перфектна, веќе е прилично добра помош ако се користи правилно. Според него, најважно е на крајот да се проверува.

– ВИ не е перфектна алатка. Можеби по месеци, години и децении ќе биде перфектна алатка, ќе видиме што ќе се случи тогаш. Но, се согласувам дека има многу опасности од ВИ, а една од најголемите опасности е дека може да стане толку перфектна што нема да можете да ја докажете – вели Хајден.

Македонскиот комуниколог Бојан Кордалов се согласува дека секоја алатка што е ставена во корист и во функција на човекот и на професијата носи и дава резултати и додава дека многу луѓе, вклучително и во медиумите, користат различни алатки засновани на ВИ. Проблем е ако се злоупотребува за нешто што не е да се прикаже како авторско дело.

– Ако се користи ВИ како алатка што ќе им овозможи на новинарите, на медиумите брзо да стигнат до информации што им се неопходни за анализа, за правење прилог, статија, поставување одредени прашања, пребарување за одреден соговорник… што ќе им овозможи на новинарите повеќе време за подобро да ја работат својата професија. Но, ако се користи како начин да не се прават авторски текстови, новинарски анализи, ставови, туку да се користи за „копи пејст“ преку ВИ, тогаш говориме за нешто што нема да донесе придобивки, не само во новинарството, туку во ниедна професија – вели Кордалов за „Слободен печат“.

Според него, не случајно дебата за ВИ се води и во академските кругови зашто може да се злоупотреби за изработка на семинарски и дипломски трудови, и тука одговорот е дека не е добра. Меѓутоа, ако се користи како основа за да добиете повеќе информации за да се изработи прашалник, на пример, кој би бил помош за дипломска или магистерска теза, тогаш е позитивно. Или, пак, ако се користи како платформа со чија помош за неколку секунди се добиваат одредени сублимирани информации за тема за која можеби би требало два дена за пребарувате.

Слични дебати се водат и за пишување проекти. Ако се користи само за „копи пејст“ во стилот „здраво гугл или здраво џи-пи-ти, напиши ми проектен предлог“, тогаш се разбира дека не е правилно користење, додава Кордалов.

Во однос на пишувањето новинарски текстови со ВИ, тој вели дека во текстот ја има човечката димензија, има емоции, бидејќи се заснова на постоечки извори. Но, не е оригинален текстот, не е авторски, туку е рециклиран материјал што се злоупотребува.

– Може да се користи, на пример, за добивање судски пресуди во некоја област за што рачното пребарување ви одзема три дена. Вака џи-пи-ти за кратко време може да ги излиста сите пресуди, но тоа да биде основа за пишување текст. Значи да служи само како алатка што може да ни даде ветер в грб. Клучната работа е ние да не им робуваме на алатките туку тие да бидат наш сервис. Така е и со ВИ, треба да ја ставиме во наша корист, иако ние најмногу би сакале тие алатки да ни ја завршат нашата работа. Ама во тој случај сами кажуваме дека сме непотребни – објаснува Кордалов.

Улф Хајден, пак, не исклучува дека проблемите со ВИ ќе се јават кога таа ќе стане перфектна, но предупредува дека на ова ниво на развој има многу потенцијални лоши актери за злоупотреба како што е руската продукција на лажни вести, како и севернокорејските хакери што ве советуваат да инвестирате во лоши производи, на пример. Притоа додава дека „има многу лоши актери и не можете да замислите колку многу такви податоци има“. На забелешката дека не се само Русите и Севернокорејците и дека сигурно има такви актери и во Германија, потврдува но вели дека „добрата работа во Германија е што може да ги најдете тие луѓе“. Причините за злоупотреба на ВИ, според него, се различни – политика, бизнис, пари…

На прашањето дали се плаши дека вештачката интелигенција ќе ги надвладее луѓето, одговара дека на долг рок, без сомневање тоа ќе се случи без оглед дали сега ја користиме или не. Но, клучно е да не се користи за лоши работи, а ако се произведува добра содржина, дефинитивно може да биде иднината.

Сепак, тој нема прецизен одговор на прашањето дали треба да прави фактчекинг на текст произведен со ВИ.

– Интересно прашање, но пак ќе кажам, ВИ треба да се користи како алатка. Уште би кажал дека човечкиот фактор никогаш не треба да се игнорира и дека не треба да има автоматски фактчекинг – додава Хајден.

Европејците се плашат дека ВИ ќе згасне работни места

Речиси половина од европските граѓани стравуваат дека вештачката интелигенција (ВИ) ќе ги згасне работните места, покажува истражувањето на осигурителната компанија „Алијанс“, спроведено во шест европски земји.

Нешто помалку од половина од испитаниците, 46 отсто од нив, очекуваат дека вештачката интелигенција ќе го намали бројот на работни места, покажа истражувањето на Алијанс Рисрч. Само една третина од нив, пак, веруваат дека новата технологија може да отвори нови.

Истражувањето е спроведено меѓу речиси 6.300 граѓани во Германија, Франција, Шпанија, Италија, Полска и Австрија.

Половина од испитаниците веруваат дека вештачката интелигенција го продлабочува јазот во вештините и нееднаквоста, а околу една петтина од нив се оптимисти во процената за можните придобивки од неа.