На симетричен датум, оној во кој денот е еднаков на месецот, 9. 9. 2025 година, полски воени извори прво детектираа, а потоа пријавија повеќекратни прелети на руски дронови преку источната граница на Полска. Во деновите што му претходеа на упадот во полскиот воздушен простор, активностите на руската војска во Украина беа многу поинтензивни од претходно, па нивото на подготвеност на полските сили беше нешто повисоко. Во интересна авторска анализа за престижниот „Њујорк тајмс“, дописникот од Варшава Мајкл Швирц, пишувајќи за споменатата ноќ, наведе дека сè започнало како мала точка на радарот на полските воени сили, се покажало дека станува збор за дваесет дронови што го нарушиле суверенитетот на полскиот воздушен простор, а довело до воена операција на НАТО-сојузниците без преседан во последните осумдесет години.

Полските сили веднаш реагираа на опасноста од воздух, авионите експресно полетаа, и по визуелна идентификација, дроновите, за кои се сметаше дека се со руска провениенција, беа неутрализирани, односно соборени. Кога било утврдено дека дроновите со непредвидлива патека непречено се движат во полскиот воздушен простор, полскиот генерал Мациеј Клишча, како што пренесува авторот на текстот, ги прашал своите соработници „дали се подготвени за рокенрол“? И биле подготвени: од дваесет дронови што влегле во полскиот воздушен простор, повеќето биле она што стручно се нарекува „глупи дронови“ (dummy drones), без оружје, кои се користат за воени цели, измама и тестирање на противвоздушни системи, додека три дронови (shaded-style drone) претставувале воена опасност, па биле соборени.

За среќа, немало човечки жртви. Во акцијата за неутрализација на дроновите, оштетена е само една куќа во Полска, се чини не поради руските дронови, туку поради проектил од авион на НАТО. Еден од „глупите дронови“ паднал врз кафез со зајаци, но, изворите се поклопуваат, зајаците, за среќа, преживеале.

Медиумските информации, очекувано, во првите часови по упадот на дроновите во полскиот воздушен простор, се поклопувале. Полската страна, детектирајќи го упадот, констатирала дека станува збор за кршење на нивниот суверенитет на кој биле принудени да реагираат заедно со НАТО-партнерите.

Воздржаните коминикеа на Кремљ ги демантираа тврдењата со зборови дека нивните дронови немаат капацитет да стигнат до границите на Полска. Медиумите, очекувано, пренагласија сè: војна меѓу НАТО и Русија е на прагот, полскиот воздушен простор, а и оној на цела Европа, е загрозен. Накусо, војна од апокалиптични размери требало да следи на тој симетричен датум. Случајот сакал авторот на овие редови токму на наведениот датум, тоа судбоносно утро на 9 септември 2025 година, да се најде на аеродромот во Краков, чекајќи лет за Сараево, преку главниот град Варшава.

Додека читаше медиумски извештаи за тоа како почнала војна од пошироки размери, сведочеше дека воздушниот превоз се одвива релативно непречено, со претпазливо одложување на летовите, кое траеше нешто повеќе од еден час. Иако медиумските извештаи и аеродромската реалност биле различни, стануваше појасно зошто Полска, од руската агресија врз Украина, вложува околу 2,5% од БДП во војската – желбата е да се достигне 5% во годините што доаѓаат – сакајќи да стане земја со најголема војска во Европската Унија, која би броела меѓу 300.000 и 500.000 војници.

Опасноста од исток, од Русија, е тема која е често присутна не само во полската политика, туку и во популарната култура: историската борба за независност и отпорот кон советското влијание и контрола се (пре)нагласени како резултат на неодамнешното агресивно дејствување на Русија, а многу од тие наративи добиваат и своја политичка форма, што е само по себе сосема логично. Додека претходните генерации Полјаци се плашеле од советските тенкови, современите генерации се плашат од доминација од воздух. Кога италијанскиот воен теоретичар Џулио Дует ја напиша, пред повеќе од сто години, во 1921 година, книгата „Il dominio dell’aria“ (Доминација во воздух), пророчки ја предвиде иднината на војувањето и влијаеше врз многубројни светски лидери, од Мусолини и Хитлер до Черчил и Ајзенхауер. Војните на иднината, пишуваше тој, ќе зависат од страната што го контролира небото и удира на виталните цели на непријателот. Дует, лишен од речиси секоја воена етика, сметаше дека и цивилните цели се легитимни, а неговите идеи ќе заживеат во воената практика на 20-от век. Стратешките удари врз непријателот, уништувањето на инфраструктурата и урбаните цели и моралот на непријателската страна целосно се втемелија во современата воена практика. Еден од пионерските градови во кои се остварија воените идеи од „кујната“ на Дует беше градот Герника во Шпанија, кој доживеа брутална деструкција одозгора. Пикасо целата драма на страдањето ја канализираше на истоимената слика, покажувајќи ја бруталноста и силата, мачеништвото и страдањето на цивилите, но и по некој, можеби маргинален, зрак надеж на истоименото масло на платно.

Полска со сојузниците веднаш ја неутрализираше заканата од воздух и на тоа застана, покажувајќи висок степен на воена способност и брзо враќајќи го редот во воздушната џунгла. Разузнавачките извори останаа поделени – некои сметаат дека тоа е руска стратегија на страв и закана (аргументи, се разбира, не им недостасуваат), и свесно тестирање на капацитетите на НАТО, додека некои, поумерени, сметаат дека се работи за техничка грешка поради неконвенционалната патека и одредени технички спецификации. И двајцата Доналдовци, претседателот Трамп и премиерот Туск, имаат различни мислења: за Трамп се работи за можна ненамерна грешка, а за Туск нема сомнеж дека рускиот агресор свесно стои зад тоа. Во политичкиот свет во кој живееме, се чини дека веќе нема место за факти, туку само за интерпретација, па и во овој како и во други слични случаи ќе останат најмалку две вистини. Но, зракот надеж – ако повлечеме паралела со Пикасо – е што конфликтот брзо деескалира и заврши, но останува страв од некоја идна ескалација, која во време на политичко и друго насилство, дезинформации и страв во кое живееме, веќе не изгледа само како далечна можност.

Ослобоѓење

(Авторот е новинар)

ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“