Водителот и уредник на Културната програма на Македонското радио – Радио Скопје, Тони Цифровски, ги открива влогот и мотивите заедно со своите колеги да направат 5.000 емисии „Културна клучалка“.

Меѓу малкумината новинари од областа на културата кои на лице место ги проследуваат и прес-конференциите и културните настани е новинарот и уредник Тони Цифровски од Македонското радио – Радио Скопје. Заедно со колегите од Редакцијата за култура на Македонското радио деновиве со право беа горди на еден заеднички професионален успех.

Заедно со колегите Корнелија Буклеска и Душко Христов пред десетина дена прославивте голем јубилеј на 5.000-та радиоемисија „Културна клучалка“, која над 20 години се емитува на програмата на Македонското радио – Радио Скопје. Иако се конкретни, бројките може да звучат апстрактно. Каков влог на екипата беше потребен за да се стигне до овој јубилеј?

– Веројатно тој влог е, пред сè, истрајноста предизвикана од љубовта кон културата и уметноста што излегува од рамките на нивното чувствување како обврска или работна задача, но и незгаснатата љубопитност и можноста повторно и повторно да се доживее катарза поддржувајќи ги магичните мигови што само врвните креативни дострели на уметниците можат да ги создадат и да ѝ ги подарат на публиката.

И за бројките од над 30.000 прилози претставени во периодот од март 2003 до август 2023 година на брановите на Македонското радио – Радио Скопје во рамките на дневната емисија од областа на културата, „Културна клучалка“ (се емитува секој работен ден од 13 до 14 часот) да не звучат само како „обична статистика“, овој јубилеј беше повод да се потсетиме дека во тој дведецениски период, пред нашите микрофони со своите креации како повод гостувале еминентни светски и македонски културни работници и уметници: од Јустејн Гордер, Давид Албахари… до Петре М. Андреевски, Радован Павловски или Гоце Смилевски, Лидија Димковска или Пијан Славеј, од Џим Шеридан и Фатих Акин до Милчо Манчевски, Горан Столевски или Дејан Пројковски, од Ванеса Редгрејв, Џереми Ајронс, Ричард Гир, Викторија Абрил преку Милена Дравиќ, Мира Фурлан, Раде Шербеџија или Милош Биковиќ до Мето Јовановски, Бајруш Мјаку, Бедија Беговска, Билјана Драгичевиќ или Сашко Коцев, од Хозе Карерас, Лорин Мазел, Владимир Ашкенази, Максим Венгеров до Симон Трпчески или Ана Дурловски и Весна Гиновска Илкова, од Збигњев Прајснер до Дуке Бојаџиев, од Едвард Луси Смит до Владимир Георгиевски, Ибрахим Беди, генерациите на семејствата Коџоман или Корубин до Шќипе Мехмети, од Рина Усикова до Виктор Фридман, од Вера Битракова-Грозданова до Елизабета Димитрова, од Пети Смит и Шарлин Спитери („Тексас“) преку Ѓорѓе Балашевиќ до членовите на „Леб и сол“ или „Фолтин“…

Подвигот има карактеристика на ексклузивитет во држава во која веќе се згаснати сите редакции за култура, а културата во медиумите се третира или со силен индивидуален влог, или пак, со дневно-информативен стил на реобјава на соопштенија. Како вие гледате на овој момент за информирањето за културата?

– Како на огромен хендикеп. Напорите на неколкумина „преживеани културни Дон Кихотовци“ во медиумите, меѓу кои, секако, сте и Вие, драг колега, одамна не значат работа во редакција. Нашиот случај не само што не е исклучок, туку оди во насока само да го потврди тоа неславно „правило“ за згаснување на редакциите што треба да бидат медиумска перјаница и гордост. Впрочем, од една страна се новосоздадените сопственици на медиумите кои немаат основно чувство за култура, а не пак за уметност (сфатете го ова, молам, како игра на зборови), а од друга страна е создавањето „новинарско“ опкружување кое нема капацитет, а не пак желба да се нафати, на радио примерот, да појде на прес-конференција за одреден настан, да направи прилог-најава-емисија, вечерта да го посети настанот, а утредента да има став и аргументи што ќе им ги пласира на уметниците и публиката и со кои ќе полемизира.

Во објавата за јубилејната емисија посочивте дека идејата за нејзиното создавање пред 20 години била „да се направи разлика помеѓу опасноста од естраден третман на културата“, но и да се разобличи „салонската нишка“ на истата. Какви цели во денешно време си поставувате со емисијата?

– Кога ја почнуваме нашата мисија пред повеќе од две децении, распоредот на медиумските „сили“ беше сосема поинаков, па радиото ја имаше предноста да биде прв во информирањето (пред да се подготви ТВ прилогот и пред да се објави утрешниот број на весникот). Свесни сме дека тој примат денеска го имаат порталите и затоа нам повеќе не ни е примарно да бидеме први во донесувањето на информацијата, туку ексклузивни во нејзиниот третман. Од друга страна, мешањето на естрадата и забавата со култура и уметност, за жал, поприма карактер на сè почесто бришење на монолитните разграничувања на штета на вистинската култура, вистинскиот труд на уметниците. Таа разлика, за жал, сè помалку ја прават и тие кои (не)свесно се во позиција да решаваат за работи што не ги разбираат.

Да се опстои како новинар само во областа на информирањето за културата, исто така, е своевиден подвиг. Но, од друга страна сведоци сме дека секојдневно бројот на новинари од културата се намалува. Има ли идеја/можност како да се запре тој процес?

– Напливот на комерцијалата низ призма на опстојувањето на медиумскиот пазар го зема својот данок, па единствено што ми паѓа на ум е законска задолжителност добивањето национална концесија или регистрирање одреден медиумски формат да бидат поврзани со постоењето соодветни содржини кои мора да бидат од различни сфери. Се разбира, тоа да не биде само на хартија, како некои актуелни примери кај нас денес.

На крајот, имајќи го предвид вашето радиоискуство, што е најголемиот благодет да се подготвува културна програма за најмагичниот медиум, како што е радиото?

– Можноста некому да му предизвикаш љубопитност, да му отвориш хоризонт што не успеал да го дофати со дотогашниот свој поглед, да го разбудиш да посака да види филм или претстава, да прочита книга, да појде на концерт, да ужива во изложба,… е најголемиот предизвик што верувам е активна инспирација за сите нас кои се обидуваме да го „спасиме“ светот на културата и уметноста, без оглед дали преку радио-брановите или преку Вашите ценети печатени зборови.

(Разговорот е објавен во „Културен печат“ број 194, во печатеното издание на весникот „Слободен печат“ на 2-3.9.2023)