Демократски уредената стабилна држава за Македонците е излезно решение за надминување на сè уште недовршената транзиција и на т.н. хибриден режим. Притоа, напорите да се постигне ваквата цел се соочуваат со два генерални предизвици за судбината на младата македонска државна творба.
Прво, нужно е со народен консензус да се определи основната природа на општественото уредување на државата како членка на бенефитниот свет на демократијата, далеку од светот на темнините на автократијата. Последиците по заедницата од нејзината генерална определба се различни. Изборот на демократијата е влез и припадност на државата во друштвото на државите со високи и квалитетни дострели во нивниот социјален развој. Тоа се темелите на современета цивилизација. Кон нив се приклонети земјите што се карактеризираат со општ просперитет и развој на државата со демократски односи, како и со имплементација на сет од човекови права и слободи. Овој сет во модерните цивилизирани општества веќе е еден од основните критериуми за степенот на хуманизам и на хуманизација на одделните држави.

Но, овој избор за демократијата во голема мера зависи од масовноста, подготвеноста и од доследноста на демократските сили во македонското општество и од квалитетот и квантитетот на целиот квантум општествена енергија и ум на македонските граѓани. Тие мора да знаат дека изборот на демократскиот модел на македонската држава едноставно е патот што води кон здружување на Македонците „со оние што управуваат, а не со оние со кои се управува“ во современата меѓународна заедница. Со еден збор, тоа е патот на слободата и на квалитетниот животен стандард со човечки лик. За среќа, тоа е и изборот на Македонците и нивните демократски ориентирани сограѓани.

Наспроти демократијата стои алтернативата на автократијата (или: деспотија, диктатура, неслобода, нехуманост, прогон, тортура, игнорирање на човековите права и други алатки од злосторничката ризница на нечовештината). Овој избор на општествено уредување, во крајна линија, е привид. Во такво општествено уредување наизглед успешно се решаваат некои барања од страна на општествената јавност, но тој сепак на крајот завршува во канџите на историскиот ад. Во недостиг на социјална енергија таквиот систем најпосле исчезнува во Сцилите и Харибдите на историјата, но со тешки зли заоставштини (корупција, крадење на општественото богатство, па и со срамно бегство на неговите лидери од земјата). Страшните последици од него, заедно со неговите идеолози и „водачи“ остануваат запишани во „црните дефтери“ на општественото минато на македонскиот народ. Според искуствата на модерното време (вклучувајќи го и македонското фашистичко искуство со режимот на „диктаторот“ Никола Груевски и на неговата булумента) автократските режими траат околу една деценија, па се распаѓаат со различни судбини на нивните лидери и носители.

Вториот предизвик е поврзан со изборот на алтернативата Исток-Запад, односно приклонување на македонската држава кон западната или кон источната цивилизација. Имено, и на почетокот на новиот милениум светот сè уште останува поделен на Западен и на Источен свет. Не се исполнија очекувањата дека со падот на Берлинскиот ѕид ќе исчезне поделбата на светот на два пакта и дека во него ќе се воспоставуваат нови меѓународни односи засновани врз демократски принципи, стандарди и норми на меѓународното право.

И покрај тектонските поместувања со падот на Ѕидот, сепак не се оствари идејата за дефинитивна победа на демократијата во светски размери. Во новата социјална стварност се појавија не само автократски тенденции, туку се појавија проекти за автократско владеење. Зад нив стојат подготвени социјални сили (групи и поединци) со отворени амбиции тие проекти да станат реални, оперативни системи во одделни земји. Вакви обиди се појавија и на Западот и на Истокот. Почна повторно натпревар помеѓу демократијата и автократијата, меѓу слободата и модерното ропство.

Во тој натпревар одреден број земји на Западот не се покажаа многу отпорни. Напротив, во некои од нив се појавија амбиции и практики што повеќе или помалку содржат препознатливи елементи од автрократски модел на владеење и убедени автократи и популисти зад кои застанаа бројни клиентелистички следбеници. Како што е познато, низ ваков ретрограден начин и систем на владеење помина и Македонија, чиј автократски водач под притисок на светската и домашната јавност (Шарената револуција) избега од земјата. Меѓутоа, факт е дека зад него останаа автократски определби и нивни носители кои сè уште имаат квантум на моќ и влијание во македонското општество и претставуваат големи пречки во поголемиот и побрз развој на македонската демократија и држава.

Но, современите настани во Украина и т.н. руско влијание во Македонија и на Балканот сигнализираат дека тие сили под превезот на демократскиот институт „слободно убедување и разногласие“ се очигледни навивачи на источната политика, ја оправдуваат руската инвазија во Украина и се залагаат за јакнење на влијанијата кои доаѓаат од Исток (Русија, Кина и слично). Не станува збор за политичко слепило ниту за класичен однос помеѓу опозицијата и власта, туку за јасни политички определби и ставови со кои се успорува, па и се оспорува почетокот на пристапните преговори меѓу Македонија и ЕУ и можното пристапување на РСМ во заедничкиот европски дом. Иронијата е во тоа што многу симпатизери и активни припадници на ваквите антиевропски сили немаат никакви допирни точки со Истокот, туку се врзуваат за т.н. славјанство и руската душа.

Во исто време многумина добиваат пензии од Запад или пак нивните деца се отселени на Запад. Со тоа добиваме еден специфичен македонски афоризам: парични средства од Запад, децата низ Западот, ама ние Русија си ја сакаме. А има една вистина: низ историјата Русија никогаш ја немало на македонскиот простор кога на Македонците им била потребна судбоносна помош. На македонската ирационалност и иреалност никогаш крај. Но, карванот врви. Ние, сепак, сме во срцето на Европа…

(Авторот е универзитетски професор по социологија)

ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“