За Јевхен Федченко, информативната војна беше најголем удар кога неговата тетка рече дека нема да му дојде на гости, бидејќи верува оти ќе биде претепана и убиена во Украина затоа што зборува руски.

За Аља Шандра, тоа беше кога нејзиното тогашно момче од Данска одлучи да ја откаже посетата на Киев, бидејќи мислеше дека во Украина има нацисти.

И двајцата станаа толку лути поради одбивањето на нивните најблиски да стапнат во Украина и она што го прочитале, слушнале или гледале за земјата во 2014 година, кога масовните протести во центарот на Киев соборија непопуларен проруски претседател, што решиле да најдат начини да го оспорат наративот што го отфрлиле.

И двајцата станаа дел од авангардата од доброволци кои се борат против „руската пропаганда“, која со години се ширеше во Украина и пошироко, држејќи ја земјата целосно затворена во наративот кој најмногу се отфрла, но сепак се бореше да се спротивстави.

Осум години пракса во борбата против дезинформациите, велат тие, ги подготвила за руската инвазија на Украина на 24 февруари.

Исто така, таа војна им покажа како да се борат, дома и во странство, против наводите дека Украина е засолниште на неонацисти наклонети кон уништување на нејзиното население што зборува руски и да прикаже наратив дека земјата, поранешна советска република, сака да се развива независно.

Федченко помогна во основањето на StopFake, услуга за проверка на факти, во март 2014 година, со колегите и студентите од новинарската школа Киев-Мохила, за да се „отстранат дел по дел“ руските дезинформации и лажни вести. Шандра помогна да се основа EuroMaidan Press, онлајн весник на англиски јазик, за да се обиде на странската публика да и понуди написи и анализи напишани од Украинците.

„Направивме многу работи во тие осум години и научивме многу за дезинформациите. Бевме апсолутно сигурни кога таа (војната) ќе се случи“, изјави Федченко за Ројтерс.

„Имаше апсолутно огромен пораст во сите тие (руски) наративи, сите полиња се проверени и сè беше подготвено за војната“.

Федченко рече дека сега има малку нови тврдења во наративот – повторување на линиите што го натераа да ја основа својата организација за време на протестите кои станаа познати како Мајдан револуција, или револуција на достоинството, кои го соборија тогашниот претседател Виктор Јанукович откако тој го прекина ветувањето за развој на поблиски врски со Европската унија.

Единствената разлика беше дека темпото се забрза откако рускиот претседател Владимир Путин напиша во јули минатата година дека советските лидери измислиле украинска република во 1922 година и дека Украина по 2014 година „им се препуштила на неонацистите“.

На 24 февруари, Путин започна, како што рече, „специјална воена операција“ со цел „да се залага за демилитаризација и денацификација на Украина“. Украина, парламентарна демократија, вели дека била нападната без провокација.

Украинскиот претседател Володимир Зеленски, сега наречен „главен комуникатор“ кој беше клучен во собирањето меѓународна поддршка за Киев преку дневни видео пораки, често велејќи дека Русија има намера да ја уништи неговата земја во напад врз демократијата што ја надминува Украина.

Години во војната

И Федченко и Шандра, како и многу украински доброволци кои сега купуваат медицински материјали за армијата и помагаат во испораката на храна, се стекнаа со некакво искуство во револуцијата во 2014 година, едномесечниот уличен бунт што го собори Јанукович.

Тие се вклучија за да го окупираат вакуумот што го остави владата. Попргави од државата, тие формираа мрежи и користеа нова технологија за да се борат против, како што ја нарекуваат, руската пропагандна машина.

Во 2014 година, едно од најнезаборавните „откривања“ на Федченко беше извештајот дека Украинците распнале младо момче во источниот град Славјанск, бидејќи неговиот татко бил член на сепаратистите поддржани од Русија, кои таму издлабиле две самонаречени државници.

Во тековната војна, на 9 март се тврдеше дека Украина планирала офанзива против тој регион, она што Русија ги нарекува „републиките во Донбас“. Подготвените документи, според StopFake, всушност се однесуваат на заедничка обука на армијата и Националната гарда во регионот Лавов во западна Украина.

Откако видоа дека Украина го губи Крим поради анексијата од Русија во 2014 година, гледајќи ги сепаратистите поддржани од Русија како прогласуваат две мини-републики на исток, а потоа ја губат владата кога Јанукович беше соборен, тие велат дека немаат многу избор.

„Во тоа време (во 2014 година) имав речиси 20 години. Почнав да разбирам дека нешто не е во ред во мојата земја, па кога дојде Евромајдан (револуцијата) во основа го напуштив сето она што го правам“, вели Шандра за Ројтерс.

Раскажувајќи како нејзиното момче од тоа време одбило да ја посети во Украина поради „нацистите“, таа рече: „Толку ме шокираше што решив да направам нешто во врска со тоа, бидејќи беше неразбирливо како може да верува во пропагандата, место да ми верува мене“.

Заедно со другите медиумски организации во нивниот „мал клуб“, во кој се вклучени и украинскиот магазин Krytyka и истражувачката веб-страница InformNapalm, тие им помагаат на странските медиуми да најдат украински контакти за да се уверат дека нивниот глас ќе се слушне.

„Аура на кредибилитет“

Колин Александар, виш предавач по политички комуникации на Универзитетот Нотингем во Англија, рече дека Украинците почнале да праќаат пораки на начин што го поткрепува нивниот кредибилитет.

„Во последните четири-пет години, особено откако Зеленски дојде на власт, го гледате овој вистински акцент на – по ѓаволите со она што го велат Русите и ајде да изградиме сопствена аура на легитимитет“.

Федченко сè уште не разговарал со својата тетка, која живее на Крим, кој е припоен од Русија, но на некој начин е благодарен што нејзиното одбивање да го посети го поттикнало да се бори против пропагандата.

Тој дури се обидел да допре до слушателите на Крим со неделни подкасти на радио, а оние во отцепените региони Доњецк и Луганск со бесплатен месечен весник „Вашето право да знаеш“, како и радио и ТВ програми.

Весникот се преклопи пред три години, додека телевизиските емисии престанаа кога започна војната затоа што исплашениот персонал се оддалечи од Киев каде што беа производствените капацитети. Федченко се надева дека тие ќе се отворат повторно.

„Мислам дека ова е еден од клучните одговори зошто дури и да не победуваме во информативната војна, дефинитивно не ја губиме, затоа што ја работевме на дневна основа сите тие осум години и таа стана дел од нашиот живот.

„Веројатно не е најдобриот дел од вашиот живот кога само разоткривате нечии лаги, а само треба да го читате цело време и сте потопени во сето ова срање“, рече тој.

Извор: Ројтерс