Расипан телевизор, машина за перење или бојлер, деновиве е вистински кошмар за секој граѓанин. Слична е ситуацијата ако ви треба некоја ситна интервенција, за лепење плочки или приклучок за канализација. Иако станува збор за мал зафат, и за тоа треба стручно лице.

Никогаш не е вистинско време да се расипат апаратите за домаќинство, но во време на пандемија, кога сите препорачуваат да држиме растојание и да избегнуваме непотребни собирања, не е пријатно да се пушти мајстор в куќи. Но, апаратите се „разболуваат“, а тоа сега им се случува и на мајсторите. Да се пронајде добар мајстор за помала поправка последниве месеци е сѐ потешко. И тоа добро го знаат сите што се обидуваат да дојдат до нив, па се чека најмалку по една недела, а често и по еден месец.

– Ми се расипа бојлерчето во кујна, веројатно е прегорен грејачот, но мајсторот, кој постојано го викаме за ситни поправки, е позитивен на ковид-19. Му посакавме брзо оздравување, но мораме да бараме друг. И сега сме на листа на чекање – пишува една читателка.

– Веќе еден месец чекаме да ни се поправи фискалниот апарат. Половина од сервисерите се болни, па поправката се одолжи – велат во една пекарница, чиишто вработени мора на парагон-блок да ја запишуваат секоја продажба.  

– Има доцнење поради недостиг на работници, а пречекорувањето на договорените рокови во изградбата на згради е многу скапо. Порано мајсторите не се ценеа доволно, а сега сите се грабаат за добар ѕидар, електричар или водоинсталатер – вели еден мајстор од Скопје.

Во Регистарот на Занаетчиската комора на Скопје се впишани 2.000 самостојни вршители на занаетчиска дејност од сите профили, но тоа е жива материја, која постојано се менува.  Осипувањето на мајсторскиот кадар, предизвикува проблеми на пазарот, тоа трае веќе минимум пет години и се рефлектира врз квалитетот на услугите. Масовниот егзодус на квалификувана работна рака за печалба во европските земји, тешко се надоместува, а меѓу младите нема доволно заинтересирани да бидат водоинсталатери, електричари, плочкари… Недостигот на квалитетни мајстори и заинтересираноста на граѓаните да го искористат ова време на принудно мирување за реновирање и поправки по дома, влијаеја и на дополнителното зголемување на цените на овие услуги.

– И во време на ковид-кризата се соочуваме со недостиг од квалификувана работна рака во сите занаетчиски сектори, но немаме некои поголеми поплаки од граѓаните. Она што е важно дека постојано се отвораат нови бизниси во сите сегменти на личните услуги, но работодавачите не може да најдат квалитетен кадар. Со Законот за занаетчиство од 2015 година се воведе чираштвото како можност за преквалификување на невработените лица. Тие можат една година да се обучуваат, а потоа да полагаат диплома за чирак. Но, младите не се заинтересирани да бидат мајстори. Основниот проблем во дефицитарноста на мајсторската фела лежи во образованието. Минималниот интерес за средното стручно образование, на сметка на гимназиите, си го стори своето – вели за „Слободен печат“, Анета Атанасовска, извршна директорка на Занаетчиска комора Скопје. Таа додава дека Комората овој период била концентрирана да издејствува помош за занаетчиите за да не дојде до отпуштања поради финансиската неликвидност.  

Широко отворени врати за сивата економија

Малкумина се сеќаваат дека во 2014 година беше најавен Закон за забрана и спречување нерегистрирана дејност, со кој државата реши да се справи со сивата економија. Со него, ќе „немаше леб“ за дивите трговци, занаетчии, нерегистрирани електричари, сервисери, монтери, градежници, преведувачи, наставници, куќни помошнички, масери, односно сите лица што нудат различни услуги. Предлогот пропишуваше ригорозни казни и за лицата и фирмите што работат, а не се никаде регистрирани, и за соучесниците и за тие што овозможуваат вршење нерегистрирана дејност. Со Предлог-законот беше забранета секоја дејност што не е регистрирана, а дозволени беа само соседската и семејната помош, ама за без пари. Примарната цел на законот требаше да биде решавањето на нерегистрираните дејности каде што се врти голем профит.

– За жал, овој закон никогаш не влезе во примена, а со тоа вратите во давањето лични услуги, останаа ширум отворени за сивата економија. И натаму има нерегистрирани дејности, а тоа бара засилена инспекциска контрола – вели извршната директорка на Занаетчиска комора Скопје, Анета Атанасовска.