Оваа учебна година во основните училишта во Словенија се запишани 1,633 ученици од Македонија, според податоците на словенечкото Министерство за образование. И овие ученици на емигирантски семејства мака мачат со совладувањето на словенечкиот јазик како и децата од Босна и Косово кои најмногу ги има во оваа земја оваа учебна година. Во основните училишта настава на словенечки јазик посетуваат 7.713 ученици од БиХ и 3.405 ученици од Косово. Над 2.000 ученици има и од Украина и Србија и над 2.000 од други земји.

Во Словенија како привлечна европска земја за емиграција пред се од земјите од поранешна Југославија кои не се членки на ЕУ, секоја учебна година се зголемува бројот на основци кои потекнуваат од семејства на мигранти. Така во учебната 2018/2019 година тој број бил 9.574, а учебната 2023/24 порасна на рекордни 17.384 ученици од доселенички семејства во Словенија.

Како куриозитет, базиран на овие податоци од министерство, словенечко Дело истакнува дека со ваков прилив на ученици доселени во Словенија би настанале 620 паралелки со по 28 ученици како што налага тамошната регулатива. Со оглед на тоа што во училишната година 2021/2022 година во секое училиште во Словенија имало по 238 ученици, би требало да има уште 73 основни училишта за да ги прими сите ученици со странско државјанство.

Зголемениот прилив на основци од странство во декември минатата година повторно ја отвори дебатата и во словенечкиот парламент за потребата овие деца да се интегрираат во образовниот систем преку посебни курсеви за словенечки јазик и култура, но ваквиот предлог не беше прифатен по втор пат од пратениците од владејачката коалиција бидејќи сметаат дека  подготвителните училишта ќе значат сегрегација на децата имигранти, а пратениците од опозицијата објаснија дека сегрегација веќе се случува сега, кога овие деца ништо не разбираат.

Жестока дебата за интеграцијата на странците во образовниот систем

Опозициската Нова Словенија предложи децата чиј мајчин јазик не е словенечки да полагаат тест по словенечки јазик пред да се запишат на училиште. Од децата во првите три години се очекува да знаат словенечки јазик на ниво А1, а децата од втора и трета година на ниво А2.

-Ако го положат тестот, ќе може да се запишат во соодветниот клас во основно училиште. Доколку не го положат, ќе бидат запишани на едногодишен подготвителен курс, на кој ќе го учат словенечкиот јазик и култура. Истовремено, на училиште со своите врсници би посетувале спортски, визуелни и музички уметности, а по проценка на директорот и други предмети и активности, побараа во два наврати опозициските христијански демократи НСи промени во Законот за основно образование.

Но, државниот секретар во Министерството за образование Јања Жупанчич истакна дека подготвителниот курс не е дел од задолжителната програма за основно училиште, дека за него нема соодветни програмски документи и пред се` дека претставува отстапување од интеграциската парадигма.

Таа додаде дека веќе постојат многу механизми кои овозможуваат побрз процес на интеграција на странците.

„Системот им овозможува на училиштата кои имаат само еден странец да добијат 120 часа за настава на словенечки јазик. Тоа значи три и пол часа неделно, кои училиштето може да ги распредели самостојно. Еден час работа на оваа наставничка е проценет на 16,58 евра бруто, а за оваа учебна година ќе бидат издвоени речиси 400.000 евра. Доколку во училиштето се опфатени повеќе од девет странски ученици, се систематизираат дополнителни работни места. Има повеќе од 50 од овие наставници“, изјави Жупанчич неодамна кога беше актуелизирана расправата за измени во Законот за основно образование.

Пратениците од коалицијата предупредија дека предлогот може да биде дури и во спротивност со Уставот, кој предвидува задолжително основно образование, бидејќи учениците во тој случај нема да го добијат.

Пратеничката Ива Димиц, од НСи , рече дека целта на измената на законот е сосема спротивна: „Нели е веќе сега сегрегација, кога детето доаѓа на час и ништо не разбира? Кога има одмор меѓу часовите, тој наоѓа соученик во ходникот за да разговара. Ова е сегрегација!, нагласи таа во Парламентот и додаде дека знаењето на словенечкиот јазик е клучно за успешна интеграција на децата на доселениците.

Останува проблем што многу деца и по една година посетување основно училиште и дополнителни часови словенечки не го знаат доволно јазикот за да ги достигнат минималните стандарди.

Словенечката влада пак, во својот предлог за измени на законот за основните училишта, предлага учениците странци да можат да се вклучат во наставата по задолжителните предмети „постепено според нивното знаење на словенечкиот јазик. По запишувањето во основно училиште учествуваат на почетни часови по словенечки јазик како дел од дополнителното образование кое може да се реализира при спроведување на задолжителната програма“. Како што пишува во образложението на владата, станува збор за концепт според кој учениците имигранти „нужно мора да учествуваат на почетните часови по словенечки јазик кога ќе се запишат во словенечко основно училиште. Станува збор за зајакнување на овие ученици што е можно побрзо, бидејќи тие не можат да ги следат часовите бидејќи не го знаат наставниот јазик“.