По 32 години независна Република, конечно можеме да соопштиме дека сме на праг до енергетски независна држава. Во 2023 година само 2,75% електрична енергија е обезбедена од увоз, што значи дека 97,25% од потребите се обезбедени од домашно производство, соошшти Марко Бислимоски, претседател на Регулаторната комисија за енергетика, претставувајќи го Годишниот извештај за 2023 година во кој може да се најдат најзначајните податоци за енергетиката.

„Увозот што денеска е на историски најниско ниво главно е резултат на „Елдорадото“ од инвестиции во обновливи извори на енергија во Република Северна Македонија, при што инсталираниот капацитет на фотонапонски електроцентрали во 2023 година е зголемен за 251% во споредба со 2022 година“, напиша Бислимоски во уводниот дел на Извештајот.

Според Извештајот, пазарот на електрична енергија во текот на 2023 година се стабилизираше по кризната состојба во снабдувањето што силно го погоди енергетскиот сектор.

„Се забележа огромен интерес за инвестирање во обновливи извори на енергија што доведе инсталираната моќност на електроцентралите од обновливи извори на енергија да учествува во вкупниот инсталиран капацитет со 50%, додека во вкупното производство учествува со 33%“, се информаците споделени за минатата година.

Во 2023 година се изградени 531 нови електроцентрали со инсталирана моќност од 367 мегавати односно производствениот капацитет е зголемен за 40 проценти. Доминираат 527 новоизградени фотонапонски електроцентрали со инсталирана моќност од 362 мегавати. Вкупниот број на електроцентрали од обновливи извори во 2023 година изнесува 1.147 со инсталирана моќност од 1.311 мегавати.

 Но, и од многу струја почна да боли глава

Но, толкава количина на струја од обновливи извори на енергија, го поскапе домашното производство. Сега, нема толку потрошувачи и толкаво влечење на струја како порано. Па и во овој извештај, регулаторите уште еднаш потенцираа дека тоа содаде неопходност да се воведе посебната ставка „Пристап до мрежа“со фиксни 200 денари, која веќе се наплаќа, покрај стравката за дистрибуцијата на елекричната енергија. Ова предизвика и бурни ракации во јавноста, не само од граѓаните, туку и од дел од енергетичарите, кои не се сложуваат со оправданоста на оваа давачка. Во Извештајот, „Пристапот до мрежа“ е образложен како праведно решение.

„Зголеменото инвестирање во обновливите извори на енергија влијаеше и на потрошувачката на електрична енергија, односно се забележа зголемен тренд за обезбедување на потребните количини од електрична енергија од сопствени извори, а намалување на преземената електрична енергија од електродистрибутивниот систем. Ваквото намалување ги зголеми трошоците по единица дистрибуирана електрична енергија. Со цел да се превенира целокупниот трошок за одржување на дистрибутивната мрежа да биде на товар на потрошувачите кои немаат инсталирано фотонапонски панели за задоволување на дел од своите потреби за сметка на оние кои имаат, се направи измена во Тарифниот систем за дистрибуција на електрична енергија на потрошувачите приклучени на електродистрибутивниот систем на Електродистрибуција ДООЕЛ Скопје и се воведе фиксен надоместок за пристап до мрежа за сите корисници приклучени на електродистрибутивниот систем. Целта на воведувањето на овој надоместок е меѓудругото, да се обезбеди правична распределба на трошоците меѓу оние кои редовно ја користат електродистрибутивната мрежа од другите кои тоа го прават повремено“, пишува во Извештајот.

Помалку од половина од потрошувачката обезбедена на отворен пазар

Во 2023 година, помалку од половината од вкупната потрошувачка, односно 48,2 отсто од потребите се обезбедени од отворениот пазар на електрична енергија. Околу 27 отсто од правните субјекти се снабдуваа со електрична енергија на слободниот пазар, додека останатите, како и домаќинствата, се снабдуваа преку универзалниот снабдувач со електрична енергија ЕВН хоум и таму цената е регулирана, онака ккао што ќе пресече Регулаторната комисија за енергетика. Добрата вест е дека на слободниот пазар се јавиле повече снабдувачи и се подобрила конкуренцијата.

„Во текот на 2023 година се зголеми и бројот на активни снабдувачи со електрична енергија, којшто изнесуваше 21. Ова значи дека се зголемува конкуренцијата на пазарот на електрична енергија на мало и потрошувачите добиваат подобри понуди од страна на снабдувачите/трговците. Ова се рефлектираше, меѓу другото, и врз цените на крајните потрошувачи коишто во 2023 година беа пониски за околу 43% во однос на 2022 година, меѓутоа не го достигнаа нивото од 2021 година“, забележа регулаторот.

Во мај 2023 година за првпат кај нас почна да функционира берза на електрична енергија за временскиот период ден однапред управувана од страна на оператор на организираниот пазар на електрична енергија, МЕМО ДООЕЛ Скопје. Согласно информациите од Берзата, заклучно со декември 2023 година имало 28 регистрирани компании за учество на пазарот ден-однапред.