Во периодот 2015-2022 година од земјата емигрирале вкупно 719 високообразовани лица, покажуваат податоците на Државниот завод за статистика (ДЗС) за образовната структура на мигрантите. Според процените на Светска Банка речиси 40 отсто од високообразовниот кадар од Македонија ја има напуштено државата, а на Индексот на одлив на мозоци на Глобал Економи земјата се најде на високото петто место од 41 европска земја – со 6,4 индексни поени.

Според Компаративната студија за научната дијаспора на Албанија, Косово и Македонија, овие три земји се соочуваат со огромен одлив на мозоци.

Во последните неколку децении меѓународните миграции во светски рамки забележуваат континуиран пораст, а денес нивниот обем е поголем од кога било. Причините за овој пораст се повеќеслојни – разлики во социо-економската развиеност и во нивото на животниот стандард меѓу одделни земји, општествено-економската трансформација на политичките системи во одредени земји, политичката нестабилност во одредени региони во светот и друго.

Авторите на студијата за Гласот на Америка велат дека оваа појава е пораспространета во Албанија и Косово, а помалку во Македонија.

Коавторот на студијата, Расел Кинг од Универзитетот во Сасекс во Обединетото Кралство, за Гласот на Америка изјави дека егзодусот на истражувачите е поголем во Албанија и Косово, а помал во Македонија, додека интересот за враќање по студирањето во странство е помал во Албанија, но нешто поголем во Косово и Македонија.

– Ова се одразува на големиот број луѓе кои работат и студираат во странство и малата заинтересираност на луѓе кои имаат намера да се вратат. Особено не сакаат да се вратат академици и научници, кои веќе работат во странство во академски институции и приватни компании. Тие се добро интегрирани таму и намерата да се вратат е доста ниска – вели Кинг.

Студијата покажува дека научниците од Косово и Македонија изразуваат поголема желба да се вратат во својата татковина и да имаат поголема доверба во државата.

– Она што се издвојува од проучувањето на албанската научна дијаспора, желбата за враќање е поголема во Косово и Македонија, околу 36 отсто, но многу мала во Албанија – околу 17 отсто. Сепак, албанската научна дијаспора сака да соработува со опсег од над 90 проценти кај институциите каде и да се во Албанија, Косово и Македонија – изјави Илир Гедеши, коавтор на студијата и раководител на Центарот за економски и социјални студии.

Како главна причина за иселување ги наведуваат докторските студии поттикнати со стипендии од САД и Западна Европа. Тоа се должи и на економски причини, но и малкуте можности за научни истражување во нивните земји.

Во студијата се забележува дека што се однесува до истражувачите од Албанија, тие најчесто заминуваат во Италија, Грција, Турција и Бугарија.

Додека истражувачите од Косово заминуваат во Турција, Франција, Италија, Словенија, Швајцарија, Австрија и Велика Британија.

Истражувачите од Македонија се движат од Италија, Турција и САД како прва дестинација, а подоцна кон Швајцарија и Германија.

Македонија на петто место по одлив на мозоци

Според Индексот на одлив на мозоци, Македонија е на високото петто место, од вкупно 41 европска земја, што јасно покажува дека државата се соочува со голема загуба на таленти, покажува ревизорскиот извештај за „Ефикасност на мерките за спречување на одливот на високообразовани и стручни кадри“.

Резултатите од извршената анализа покажуваат дека се доделуваат стипендии за втор и трет циклус на студии во странство без да се направи анализа кои студиски програми се од јавен интерес за државата за да бидат предмет на стипендирање.

Од друга страна, Министерството за образование и наука нема воспоставено ефикасен систем за следење дали студентите ги имаат исполнето обврските согласно објавениот конкурс и склучените договори.

– Врз основа на извршената анализа, ревизијата утврди значителни разлики помеѓу бројот на одобрени квоти и бројот на запишани студенти, што укажува на недостаток на анализи за реално креирање на уписната политика, насочена кон усогласување на понудата и побарувачката и во корелација со политиките за економски развој на државата – покажуваат резултатите.

Во периодот од 2013 до 2021 година од државата просечно мигрираат по околу 2.500 високообразовани кадри, за кои државата просечно годишно инвестирала околу пет милијарди денари. Одливот на високообразовни кадри, според ДЗР има сериозен ефект врз Бруто домашниот производ (БДП), со проценети 0,8 проценти од БДП на годишно ниво.

Македонија на петто место по одлив на мозоци, се соочуваме со загуба на таленти